704a     {ΑΘ.} Φέρε δή, τίνα δεῖ διανοηθῆναί ποτε τὴν πόλιν

ἔσεσθαι; λέγω δὲ οὔτι τοὔνομα αὐτῆς ἐρωτῶν ὅτι ποτ’ ἔστι

τὰ νῦν, οὐδὲ εἰς τὸν ἔπειτα χρόνον ὅτι δεήσει καλεῖν αὐτήν_

τοῦτο μὲν γὰρ τάχ’ ἂν ἴσως καὶ ὁ κατοικισμὸς αὐτῆς ἤ τις

(5)τόπος, ἢ ποταμοῦ τινος ἢ κρήνης ἢ θεῶν ἐπωνυμία τῶν ἐν τῷ

704bτόπῳ, προσθείη τὴν αὑτῶν φήμην καινῇ γενομένῃ τῇ πόλει_

τόδε δὲ περὶ αὐτῆς ἐστιν ὃ βουλόμενος μᾶλλον ἐπερωτῶ,

πότερον ἐπιθαλαττίδιος ἔσται τις ἢ χερσαία.

     {ΚΛ.} Σχεδόν, ὦ ξένε, ἀπέχει θαλάττης γε ἡ πόλις, ἧς πέρι

(5)τὰ νυνδὴ λεχθέντα ἡμῖν, εἴς τινας ὀγδοήκοντα σταδίους.

     {ΑΘ.} Τί δέ; λιμένες ἆρ’ εἰσὶν κατὰ ταῦτα αὐτῆς, ἢ τὸ

παράπαν ἀλίμενος;

     {ΚΛ.} Εὐλίμενος μὲν οὖν ταύτῃ γε ὡς δυνατόν ἐστιν

μάλιστα, ὦ ξένε.

704c     {ΑΘ.} Παπαί, οἷον λέγεις. τί δὲ περὶ αὐτὴν ἡ χώρα;

πότερα πάμφορος ἢ καί τινων ἐπιδεής;

     {ΚΛ.} Σχεδὸν οὐδενὸς ἐπιδεής.

     {ΑΘ.} Γείτων δὲ αὐτῆς πόλις ἆρ’ ἔσται τις πλησίον;

(5)     {ΚΛ.} Οὐ πάνυ, διὸ καὶ κατοικίζεται· παλαιὰ γάρ τις ἐξοί-

κησις ἐν τῷ τόπῳ γενομένη τὴν χώραν ταύτην ἔρημον

ἀπείργασται χρόνον ἀμήχανον ὅσον.

     {ΑΘ.} Τί δὲ πεδίων τε καὶ ὀρῶν καὶ ὕλης; πῶς μέρος

ἑκάστων ἡμῖν εἴληχεν;

(10)     {ΚΛ.} Προσέοικε τῇ τῆς ἄλλης Κρήτης φύσει ὅλῃ.

704d     {ΑΘ.} Τραχυτέραν αὐτὴν ἢ πεδιεινοτέραν ἂν λέγοις.

     {ΚΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

     {ΑΘ.} Οὐ τοίνυν ἀνίατός γε ἂν εἴη πρὸς ἀρετῆς κτῆσιν.

εἰ μὲν γὰρ ἐπιθαλαττία τε ἔμελλεν εἶναι καὶ εὐλίμενος καὶ

(5)μὴ πάμφορος ἀλλ’ ἐπιδεὴς πολλῶν, μεγάλου τινὸς ἔδει

σωτῆρός τε αὐτῇ καὶ νομοθετῶν θείων τινῶν, εἰ μὴ πολλά

τε ἔμελλεν ἤθη καὶ ποικίλα καὶ φαῦλα ἕξειν τοιαύτη φύσει

γενομένη· νῦν δὲ παραμύθιον ἔχει τὸ τῶν ὀγδοήκοντα στα-

δίων. ἐγγύτερον μέντοι τοῦ δέοντος κεῖται τῆς θαλάττης,

705aσχεδὸν ὅσον εὐλιμενωτέραν αὐτὴν φῂς εἶναι, ὅμως δὲ ἀγα-

πητὸν καὶ τοῦτο. πρόσοικος γὰρ θάλαττα χώρᾳ τὸ μὲν

παρ’ ἑκάστην ἡμέραν ἡδύ, μάλα γε μὴν ὄντως ἁλμυρὸν καὶ

πικρὸν γειτόνημα· ἐμπορίας γὰρ καὶ χρηματισμοῦ διὰ καπη-

(5)λείας ἐμπιμπλᾶσα αὐτήν, ἤθη παλίμβολα καὶ ἄπιστα ταῖς

ψυχαῖς ἐντίκτουσα, αὐτήν τε πρὸς αὑτὴν τὴν πόλιν ἄπιστον

καὶ ἄφιλον ποιεῖ καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους ὡσαύτως.

παραμύθιον δὲ δὴ πρὸς ταῦτα καὶ τὸ πάμφορος εἶναι κέκτηται,

705bτραχεῖα δὲ οὖσα δῆλον ὡς οὐκ ἂν πολύφορός τε εἴη καὶ

πάμφορος ἅμα· τοῦτο γὰρ ἔχουσα, πολλὴν ἐξαγωγὴν ἂν

παρεχομένη, νομίσματος ἀργυροῦ καὶ χρυσοῦ πάλιν ἀντεμ-

πίμπλαιτ’ ἄν, οὗ μεῖζον κακὸν ὡς ἔπος εἰπεῖν πόλει ἀνθ’

(5)ἑνὸς ἓν οὐδὲν ἂν γίγνοιτο εἰς γενναίων καὶ δικαίων ἠθῶν

κτῆσιν, ὡς ἔφαμεν, εἰ μεμνήμεθα, ἐν τοῖς πρόσθεν λόγοις.

     {ΚΛ.} Ἀλλὰ μεμνήμεθα, καὶ συγχωροῦμεν τότε λέγειν

ἡμᾶς ὀρθῶς καὶ τὰ νῦν.

705c     {ΑΘ.} Τί δὲ δή; ναυπηγησίμης ὕλης ὁ τόπος ἡμῖν τῆς

χώρας πῶς ἔχει;

     {ΚΛ.} Οὐκ ἔστιν οὔτε τις ἐλάτη λόγου ἀξία οὔτ’ αὖ πεύκη,

κυπάριττός τε οὐ πολλή· πίτυν τ’ αὖ καὶ πλάτανον ὀλίγην

(5)ἂν εὕροι τις, οἷς δὴ πρὸς τὰ τῶν ἐντὸς τῶν πλοίων μέρη

ἀναγκαῖον τοῖς ναυπηγοῖς χρῆσθαι ἑκάστοτε.

     {ΑΘ.} Καὶ ταῦτα οὐκ ἂν κακῶς ἔχοι τῇ χώρᾳ τῆς φύσεως.

     {ΚΛ.} Τί δή;

     {ΑΘ.} Μιμήσεις πονηρὰς μιμεῖσθαι τοὺς πολεμίους μὴ

705dῥᾳδίως δύνασθαί τινα πόλιν ἀγαθόν.

     {ΚΛ.} Εἰς δὴ τί τῶν εἰρημένων βλέψας εἶπες ὃ λέγεις;

     {ΑΘ.} Ὦ δαιμόνιε, φύλαττέ με εἰς τὸ κατ’ ἀρχὰς εἰρη-

μένον ἀποβλέπων, τὸ περὶ τῶν Κρητικῶν νόμων ὡς πρὸς

(5)ἕν τι βλέποιεν, καὶ δὴ καὶ τοῦτ’ ἐλεγέτην αὐτὸ εἶναι σφὼ

τὸ πρὸς τὸν πόλεμον, ἐγὼ δὲ ὑπολαβὼν εἶπον ὡς ὅτι μὲν

εἰς ἀρετήν ποι βλέποι τὰ τοιαῦτα νόμιμα κείμενα, καλῶς

ἔχοι, τὸ δὲ ὅτι πρὸς μέρος ἀλλ’ οὐ πρὸς πᾶσαν σχεδόν, οὐ

705eπάνυ συνεχώρουν· νῦν οὖν ὑμεῖς μοι τῆς παρούσης νομο-

θεσίας ἀντιφυλάξατε ἑπόμενοι, ἐὰν ἄρα τι μὴ πρὸς ἀρετὴν

τεῖνον ἢ πρὸς ἀρετῆς μόριον νομοθετῶ. τοῦτον γὰρ δὴ

τίθεσθαι τὸν νόμον ὀρθῶς ὑποτίθεμαι μόνον, ὃς ἂν δίκην

706aτοξότου ἑκάστοτε στοχάζηται τούτου ὅτῳ ἂν συνεχῶς τούτων

ἀεὶ καλόν τι συνέπηται μόνῳ, τὰ δὲ ἄλλα σύμπαντα παρα-

λείπῃ, ἐάντε τις πλοῦτος ἐάντε ἄρα τι τῶν ἄλλων τῶν

τοιούτων ὂν τυγχάνῃ ἄνευ τῶν προειρημένων. τὴν δὲ δὴ

(5)μίμησιν ἔλεγον τὴν τῶν πολεμίων τὴν κακὴν τοιάνδε γί-

γνεσθαι, ὅταν οἰκῇ μέν τις πρὸς θαλάττῃ, λυπῆται δ’ ὑπὸ

πολεμίων, οἷον_φράσω γὰρ οὔτι μνησικακεῖν βουλόμενος

ὑμῖν_Μίνως γὰρ δή ποτε τοὺς οἰκοῦντας τὴν Ἀττικὴν

706bπαρεστήσατο εἰς χαλεπήν τινα φορὰν δασμοῦ, δύναμιν

πολλὴν κατὰ θάλατταν κεκτημένος, οἱ δ’ οὔτε πω πλοῖα

ἐκέκτηντο, καθάπερ νῦν, πολεμικά, οὔτ’ αὖ τὴν χώραν πλήρη

ναυπηγησίμων ξύλων ὥστ’ εὐμαρῶς ναυτικὴν παρασχέσθαι

(5)δύναμιν· οὔκουν οἷοί τ’ ἐγένοντο διὰ μιμήσεως ναυτικῆς

αὐτοὶ ναῦται γενόμενοι εὐθὺς τότε τοὺς πολεμίους ἀμύ-

νασθαι. ἔτι γὰρ ἂν πλεονάκις ἑπτὰ ἀπολέσαι παῖδας αὐτοῖς

706cσυνήνεγκεν, πρὶν ἀντὶ πεζῶν ὁπλιτῶν μονίμων ναυτικοὺς

γενομένους ἐθισθῆναι, πυκνὰ ἀποπηδῶντας, δρομικῶς εἰς τὰς

ναῦς ταχὺ πάλιν ἀποχωρεῖν, καὶ δοκεῖν μηδὲν αἰσχρὸν ποιεῖν

μὴ τολμῶντας ἀποθνῄσκειν μένοντας ἐπιφερομένων πολε-

(5)μίων, ἀλλ’ εἰκυίας αὐτοῖς γίγνεσθαι προφάσεις καὶ σφόδρα

ἑτοίμας ὅπλα τε ἀπολλῦσιν καὶ φεύγουσι δή τινας οὐκ

αἰσχράς, ὥς φασιν, φυγάς. ταῦτα γὰρ ἐκ ναυτικῆς ὁπλι-

τείας ῥήματα φιλεῖ συμβαίνειν, οὐκ ἄξια ἐπαίνων πολλάκις

706dμυρίων, ἀλλὰ τοὐναντίον· ἔθη γὰρ πονηρὰ οὐδέποτε ἐθίζειν

δεῖ, καὶ ταῦτα τὸ τῶν πολιτῶν βέλτιστον μέρος. ἦν δέ που

τοῦτό γε καὶ παρ’ Ὁμήρου λαβεῖν, ὅτι τὸ ἐπιτήδευμα ἦν

τὸ τοιοῦτον οὐ καλόν. Ὀδυσσεὺς γὰρ αὐτῷ λοιδορεῖ τὸν

(5)Ἀγαμέμνονα, τῶν Ἀχαιῶν τότε ὑπὸ τῶν Τρώων κατεχο-

μένων τῇ μάχῃ, κελεύοντα τὰς ναῦς εἰς τὴν θάλατταν

καθέλκειν, ὁ δὲ χαλεπαίνει τε αὐτῷ καὶ λέγει_

706e          ὃς κέλεαι πολέμοιο συνεσταότος καὶ ἀυτῆς

          νῆας ἐυσέλμους ἅλαδ’ ἕλκειν, ὄφρ’ ἔτι μᾶλλον

          Τρωσὶ μὲν εὐκτὰ γένηται ἐελδομένοισί περ ἔμπης,

          ἡμῖν δ’ αἰπὺς ὄλεθρος ἐπιρρέπῃ· οὐ γὰρ Ἀχαιοί

(5)          σχήσουσιν πολέμου νηῶν ἅλαδ’ ἑλκομενάων,

          ἀλλ’ ἀποπαπτανέουσιν, ἐρωήσουσι δὲ χάρμης·

707a          ἔνθα κε σὴ βουλὴ δηλήσεται, οἷ’ ἀγορεύεις.

ταῦτ’ οὖν ἐγίγνωσκε καὶ ἐκεῖνος, ὅτι κακὸν ἐν θαλάττῃ

τριήρεις ὁπλίταις παρεστῶσαι μαχομένοις· καὶ λέοντες ἂν

ἐλάφους ἐθισθεῖεν φεύγειν τοιούτοις ἔθεσι χρώμενοι. πρὸς

(5)δὲ τούτοις αἱ διὰ τὰ ναυτικὰ πόλεων δυνάμεις ἅμα σωτηρίᾳ

τιμὰς οὐ τῷ καλλίστῳ τῶν πολεμικῶν ἀποδιδόασιν· διὰ

κυβερνητικῆς γὰρ καὶ πεντηκονταρχίας καὶ ἐρετικῆς, καὶ

707bπαντοδαπῶν καὶ οὐ πάνυ σπουδαίων ἀνθρώπων γιγνομένης,

τὰς τιμὰς ἑκάστοις οὐκ ἂν δύναιτο ὀρθῶς ἀποδιδόναι τις.

καίτοι πῶς ἂν ἔτι πολιτεία γίγνοιτο ὀρθὴ τούτου στερομένη;

     {ΚΛ.} Σχεδὸν ἀδύνατον. ἀλλὰ μήν, ὦ ξένε, τήν γε περὶ

(5)Σαλαμῖνα ναυμαχίαν τῶν Ἑλλήνων πρὸς τοὺς βαρβάρους

γενομένην ἡμεῖς γε οἱ Κρῆτες τὴν Ἑλλάδα φαμὲν σῶσαι.

     {ΑΘ.} Καὶ γὰρ οἱ πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων τε καὶ βαρβάρων

707cλέγουσι ταῦτα. ἡμεῖς δέ, ὦ φίλε, ἐγώ τε καὶ ὅδε, Μέ-

γιλλος, φαμὲν τὴν πεζὴν μάχην τὴν ἐν Μαραθῶνι γενομένην

καὶ ἐν Πλαταιαῖς, τὴν μὲν ἄρξαι τῆς σωτηρίας τοῖς Ἕλλησι,

τὴν δὲ τέλος ἐπιθεῖναι, καὶ τὰς μὲν βελτίους τοὺς Ἕλληνας

(5)ποιῆσαι, τὰς δὲ οὐ βελτίους, ἵν’ οὕτως λέγωμεν περὶ τῶν

τότε συσσωσασῶν ἡμᾶς μαχῶν· πρὸς γὰρ τῇ περὶ Σαλαμῖνα

τὴν περὶ τὸ Ἀρτεμίσιόν σοι προσθήσω κατὰ θάλατταν μάχην.

707dἀλλὰ γὰρ ἀποβλέποντες νῦν πρὸς πολιτείας ἀρετήν, καὶ

χώρας φύσιν σκοπούμεθα καὶ νόμων τάξιν, οὐ τὸ σῴζεσθαί

τε καὶ εἶναι μόνον ἀνθρώποις τιμιώτατον ἡγούμενοι, καθάπερ

οἱ πολλοί, τὸ δ’ ὡς βελτίστους γίγνεσθαί τε καὶ εἶναι

(5)τοσοῦτον χρόνον ὅσον ἂν ὦσιν· εἴρηται δ’ ἡμῖν οἶμαι καὶ

τοῦτο ἐν τοῖς πρόσθεν.

     {ΚΛ.} Τί μήν;

     {ΑΘ.} Τοῦτο τοίνυν σκοπώμεθα μόνον, εἰ κατὰ τὴν αὐτὴν

ὁδὸν ἐρχόμεθα βελτίστην οὖσαν πόλεσι κατοικίσεων πέρι

(10)καὶ νομοθεσιῶν.

     {ΚΛ.} Καὶ πολύ γε.

707e     {ΑΘ.} Λέγε δὴ τοίνυν τὸ τούτοις ἑξῆς· τίς ὁ κατοικιζό-

μενος ὑμῖν λεὼς ἔσται; πότερον ἐξ ἁπάσης Κρήτης ὁ ἐθέ-

λων, ὡς ὄχλου τινὸς ἐν ταῖς πόλεσιν ἑκάσταις γεγενημένου

πλείονος ἢ κατὰ τὴν ἐκ τῆς γῆς τροφήν; οὐ γάρ που τὸν

(5)βουλόμενόν γε Ἑλλήνων συνάγετε. καίτοι τινὰς ὑμῖν ἔκ

τε Ἄργους ὁρῶ καὶ Αἰγίνης καὶ ἄλλοθεν τῶν Ἑλλήνων εἰς

708aτὴν χώραν κατῳκισμένους. τὸ δὲ δὴ παρὸν ἡμῖν λέγε πόθεν

ἔσεσθαι φῂς στρατόπεδον τῶν πολιτῶν τὰ νῦν;

     {ΚΛ.} Ἔκ τε Κρήτης συμπάσης ἔοικεν γενήσεσθαι, καὶ

τῶν ἄλλων δὲ Ἑλλήνων μάλιστά μοι φαίνονται τοὺς ἀπὸ

(5)Πελοποννήσου προσδέξασθαι συνοίκους. καὶ γὰρ ὃ νῦν

δὴ λέγεις, ἀληθὲς φράζεις, ὡς ἐξ Ἄργους εἰσίν, καὶ τό γε

μάλιστ’ εὐδοκιμοῦν τὰ νῦν ἐνθάδε γένος, τὸ Γορτυνικόν· ἐκ

Γόρτυνος γὰρ τυγχάνει ἀπῳκηκὸς ταύτης τῆς Πελοποννη-

σιακῆς.

708b     {ΑΘ.} Οὐ τοίνυν εὔκολος ὁμοίως γίγνοιτ’ ἂν ὁ κατοικισμὸς

ταῖς πόλεσιν, ὅταν μὴ τὸν τῶν ἐσμῶν γίγνηται τρόπον, ἓν

γένος ἀπὸ μιᾶς ἰὸν χώρας οἰκίζηται, φίλον παρὰ φίλων,

στενοχωρίᾳ τινὶ πολιορκηθὲν γῆς ἤ τισιν ἄλλοις τοιούτοις

(5)παθήμασιν ἀναγκασθέν. ἔστιν δ’ ὅτε καὶ στάσεσιν βιαζό-

μενον ἀναγκάζοιτ’ ἂν ἑτέρωσε ἀποξενοῦσθαι πόλεώς τι

μόριον· ἤδη δέ ποτε καὶ συνάπασα πόλις τινῶν ἔφυγεν,

ἄρδην κρείττονι κρατηθεῖσα πολέμῳ. ταῦτ’ οὖν πάντ’ ἐστὶ

708cτῇ μὲν ῥᾴω κατοικίζεσθαί τε καὶ νομοθετεῖσθαι, τῇ δὲ χαλεπώ-

τερα. τὸ μὲν γὰρ ἕν τι εἶναι γένος ὁμόφωνον καὶ ὁμόνομον

ἔχει τινὰ φιλίαν, κοινωνὸν ἱερῶν ὂν καὶ τῶν τοιούτων

πάντων, νόμους δ’ ἑτέρους καὶ πολιτείας ἄλλας τῶν οἴκοθεν

(5)οὐκ εὐπετῶς ἀνέχεται, τὸ δ’ ἐνίοτε πονηρίᾳ νόμων ἐστα-

σιακὸς καὶ διὰ συνήθειαν ζητοῦν ἔτι χρῆσθαι τοῖς αὐτοῖς

ἤθεσιν δι’ ἃ καὶ πρότερον ἐφθάρη, χαλεπὸν τῷ κατοικί-

708dζοντι καὶ νομοθετοῦντι καὶ δυσπειθὲς γίγνεται· τὸ δ’ αὖ

παντοδαπὸν ἐς ταὐτὸν συνερρυηκὸς γένος ὑπακοῦσαι μέν

τινων νόμων καινῶν τάχα ἂν ἐθελήσειε μᾶλλον, τὸ δὲ συμ-

πνεῦσαι, καὶ καθάπερ ἵππων ζεῦγος καθ’ ἕνα εἰς ταὐτόν, τὸ

(5)λεγόμενον, συμφυσῆσαι, χρόνου πολλοῦ καὶ παγχάλεπον.

ἀλλ’ ὄντως ἐστὶν νομοθεσία καὶ πόλεων οἰκισμοὶ πάντων

τελεώτατον πρὸς ἀρετὴν ἀνδρῶν.

     {ΚΛ.} Εἰκός· ὅπῃ δ’ αὖ βλέπων τοῦτ’ εἴρηκας, φράζ’ ἔτι

σαφέστερον.

708e     {ΑΘ.} Ὠγαθέ, ἔοικα περὶ νομοθετῶν ἐπανιὼν καὶ σκοπῶν

ἅμα ἐρεῖν τι καὶ φαῦλον· ἀλλ’ ἐὰν πρὸς καιρόν τινα λέγωμεν,

πρᾶγμ’ οὐδὲν γίγνοιτ’ ἂν ἔτι. καίτοι τί ποτε δυσχεραίνω;

σχεδὸν γάρ τοι πάντα οὕτως ἔοικ’ ἔχειν τὰ ἀνθρώπινα.

(5)     {ΚΛ.} Τοῦ δὴ πέρι λέγεις;

709a     {ΑΘ.} Ἔμελλον λέγειν ὡς οὐδείς ποτε ἀνθρώπων οὐδὲν

νομοθετεῖ, τύχαι δὲ καὶ συμφοραὶ παντοῖαι πίπτουσαι παν-

τοίως νομοθετοῦσι τὰ πάντα ἡμῖν. ἢ γὰρ πόλεμός τις

βιασάμενος ἀνέτρεψε πολιτείας καὶ μετέβαλε νόμους, ἢ

(5)πενίας χαλεπῆς ἀπορία· πολλὰ δὲ καὶ νόσοι ἀναγκάζουσι

καινοτομεῖν, λοιμῶν τε ἐμπιπτόντων, καὶ χρόνον ἐπὶ πολὺν

ἐνιαυτῶν πολλῶν πολλάκις ἀκαιρίαι. ταῦτα δὴ πάντα

προϊδών τις ᾄξειεν ἂν εἰπεῖν ὅπερ ἐγὼ νυνδή, τὸ θνητὸν

709bμὲν μηδένα νομοθετεῖν μηδέν, τύχας δ’ εἶναι σχεδὸν ἅπαντα

τὰ ἀνθρώπινα πράγματα· τὸ δ’ ἔστιν περί τε ναυτιλίαν καὶ

κυβερνητικὴν καὶ ἰατρικὴν καὶ στρατηγικὴν πάντα ταῦτ’

εἰπόντα δοκεῖν εὖ λέγειν, ἀλλὰ γὰρ ὁμοίως αὖ καὶ τόδε

(5)ἔστιν λέγοντα εὖ λέγειν ἐν τοῖς αὐτοῖς τούτοις.

     {ΚΛ.} Τὸ ποῖον;

     {ΑΘ.} Ὡς θεὸς μὲν πάντα, καὶ μετὰ θεοῦ τύχη καὶ καιρός,

τἀνθρώπινα διακυβερνῶσι σύμπαντα. ἡμερώτερον μὴν τρίτον

709cσυγχωρῆσαι τούτοις δεῖν ἕπεσθαι τέχνην· καιρῷ γὰρ χει-

μῶνος συλλαβέσθαι κυβερνητικὴν ἢ μή, μέγα πλεονέκτημα

ἔγωγ’ ἂν θείην. ἢ πῶς;

     {ΚΛ.} Οὕτως.

(5)     {ΑΘ.} Οὐκοῦν καὶ τοῖς ἄλλοις ὡσαύτως κατὰ τὸν αὐτὸν

ἂν ἔχοι λόγον, καὶ δὴ καὶ νομοθεσίᾳ ταὐτὸν τοῦτο δοτέον·

τῶν ἄλλων συμπιπτόντων, ὅσα δεῖ χώρᾳ συντυχεῖν, εἰ μέλλοι

ποτὲ εὐδαιμόνως οἰκήσειν, τὸν νομοθέτην ἀληθείας ἐχόμενον

τῇ τοιαύτῃ παραπεσεῖν ἑκάστοτε πόλει δεῖν.

(10)     {ΚΛ.} Ἀληθέστατα λέγεις.

709d     {ΑΘ.} Οὐκοῦν ὅ γε πρὸς ἕκαστόν τι τῶν εἰρημένων ἔχων

τὴν τέχνην κἂν εὔξασθαί που δύναιτο ὀρθῶς, τί παρὸν αὐτῷ

διὰ τύχης, τῆς τέχνης ἂν μόνον ἐπιδέοι;

     {ΚΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

(5)     {ΑΘ.} Οἵ τε ἄλλοι γε δὴ πάντες οἱ νυνδὴ ῥηθέντες, κελευό-

μενοι τὴν αὑτῶν εὐχὴν εἰπεῖν, εἴποιεν ἄν. ἦ γάρ;

     {ΚΛ.} Τί μήν;

     {ΑΘ.} Ταὐτὸν δὴ καὶ νομοθέτης οἶμαι δράσειεν.

     {ΚΛ.} Ἔγωγ’ οἶμαι.

(10)     {ΑΘ.} "Φέρε δή, νομοθέτα," πρὸς αὐτὸν φῶμεν, "τί σοι

709eκαὶ πῶς πόλιν ἔχουσαν δῶμεν, ὃ λαβὼν ἕξεις ὥστ’ ἐκ τῶν

λοιπῶν αὐτὸς τὴν πόλιν ἱκανῶς διοικῆσαι;"

     {ΚΛ.} Τί μετὰ τοῦτ’ εἰπεῖν ὀρθῶς ἔστιν ἄρα;

     {ΑΘ.} Τοῦ νομοθέτου φράζομεν τοῦτο, ἦ γάρ;

(5)     {ΚΛ.} Ναί.

     {ΑΘ.} Τόδε· "Τυραννουμένην μοι δότε τὴν πόλιν," φήσει·

"τύραννος δ’ ἔστω νέος καὶ μνήμων καὶ εὐμαθὴς καὶ ἀνδρεῖος

καὶ μεγαλοπρεπὴς φύσει· ὃ δὲ καὶ ἐν τοῖς πρόσθεν ἐλέγομεν

δεῖν ἕπεσθαι σύμπασιν τοῖς τῆς ἀρετῆς μέρεσι, καὶ νῦν τῇ

710aτυραννουμένῃ ψυχῇ τοῦτο συνεπέσθω, ἐὰν μέλλῃ τῶν ἄλλων

ὑπαρχόντων ὄφελος εἶναί τι."

     {ΚΛ.} Σωφροσύνην μοι δοκεῖ φράζειν, ὦ Μέγιλλε, δεῖν

εἶναι τὴν συνεπομένην ὁ ξένος. ἦ γάρ;

(5)     {ΑΘ.} Τὴν δημώδη γε, ὦ Κλεινία, καὶ οὐχ ἥν τις σεμνύνων

ἂν λέγοι, φρόνησιν προσαναγκάζων εἶναι τὸ σωφρονεῖν,

ἀλλ’ ὅπερ εὐθὺς παισὶν καὶ θηρίοις, τοῖς μὲν ἀκρατῶς ἔχειν

πρὸς τὰς ἡδονάς, σύμφυτον ἐπανθεῖ, τοῖς δὲ ἐγκρατῶς· ὃ

710bκαὶ μονούμενον ἔφαμεν τῶν πολλῶν ἀγαθῶν λεγομένων οὐκ

ἄξιον εἶναι λόγου. ἔχετε γὰρ ὃ λέγω που.

     {ΚΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

     {ΑΘ.} Ταύτην τοίνυν ἡμῖν ὁ τύραννος τὴν φύσιν

(5)ἐχέτω πρὸς ἐκείναις ταῖς φύσεσιν, εἰ μέλλει πόλις ὡς

δυνατόν ἐστι τάχιστα καὶ ἄριστα σχήσειν πολιτείαν

ἣν λαβοῦσα εὐδαιμονέστατα διάξει. θάττων γὰρ ταύτης

καὶ ἀμείνων πολιτείας διάθεσις οὔτ’ ἔστιν οὔτ’ ἄν ποτε

γένοιτο.

710c     {ΚΛ.} Πῶς δὴ καὶ τίνι λόγῳ τοῦτο, ὦ ξένε, λέγων ἄν τις

ὀρθῶς λέγειν αὑτὸν πείθοι;

     {ΑΘ.} Ῥᾴδιόν που τοῦτό γε νοεῖν ἐστ’, ὦ Κλεινία, κατὰ

φύσιν ὡς ἔστι τοῦθ’ οὕτω.

(5)     {ΚΛ.} Πῶς λέγεις; εἰ τύραννος γένοιτο, φῄς, νέος, σώ-

φρων, εὐμαθής, μνήμων, ἀνδρεῖος, μεγαλοπρεπής;

     {ΑΘ.} Εὐτυχής, πρόσθες, μὴ κατ’ ἄλλο, ἀλλὰ τὸ γενέσθαι

τε ἐπ’ αὐτοῦ νομοθέτην ἄξιον ἐπαίνου, καί τινα τύχην εἰς

710dταὐτὸν ἀγαγεῖν αὐτῷ· γενομένου γὰρ τούτου, πάντα σχεδὸν

ἀπείργασται τῷ θεῷ, ἅπερ ὅταν βουληθῇ διαφερόντως εὖ

πρᾶξαί τινα πόλιν. δεύτερον δέ, ἐάν ποτέ τινες δύο ἄρχοντες

γίγνωνται τοιοῦτοι, τρίτον δ’ αὖ καὶ κατὰ λόγον ὡσαύτως

(5)χαλεπώτερον ὅσῳ πλείους, ὅσῳ δ’ ἐναντίον, ἐναντίως.

     {ΚΛ.} Ἐκ τυραννίδος ἀρίστην φῂς γενέσθαι πόλιν ἄν, ὡς

φαίνῃ, μετὰ νομοθέτου γε ἄκρου καὶ τυράννου κοσμίου, καὶ

ῥᾷστά τε καὶ τάχιστ’ ἂν μεταβαλεῖν εἰς τοῦτο ἐκ τοῦ τοιούτου,

710eδεύτερον δὲ ἐξ ὀλιγαρχίας_ἢ πῶς λέγεις;_καὶ τὸ τρίτον

ἐκ δημοκρατίας.

     {ΑΘ.} Οὐδαμῶς, ἀλλ’ ἐκ τυραννίδος μὲν πρῶτον, δεύτερον

δὲ ἐκ βασιλικῆς πολιτείας, τρίτον δὲ ἔκ τινος δημοκρατίας.

(5)τὸ δὲ τέταρτον, ὀλιγαρχία, τὴν τοῦ τοιούτου γένεσιν χαλε-

πώτατα δύναιτ’ ἂν προσδέξασθαι· πλεῖστοι γὰρ ἐν αὐτῇ

δυνάσται γίγνονται. λέγομεν δὴ ταῦτα γίγνεσθαι τότε,

ὅταν ἀληθὴς μὲν νομοθέτης γένηται φύσει, κοινὴ δὲ αὐτῷ

τις συμβῇ ῥώμη πρὸς τοὺς ἐν τῇ πόλει μέγιστον δυναμένους·

711aοὗ δ’ ἂν τοῦτο ἀριθμῷ μὲν βραχύτατον, ἰσχυρότατον δέ,

καθάπερ ἐν τυραννίδι, γένηται, ταύτῃ καὶ τότε τάχος καὶ

ῥᾳστώνη τῆς μεταβολῆς γίγνεσθαι φιλεῖ.

     {ΚΛ.} Πῶς; οὐ γὰρ μανθάνομεν.

(5)     {ΑΘ.} Καὶ μὴν εἴρηταί γ’ ἡμῖν οὐχ ἅπαξ ἀλλ’ οἶμαι πολ-

λάκις· ὑμεῖς δὲ τάχα οὐδὲ τεθέασθε τυραννουμένην πόλιν.

     {ΚΛ.} Οὐδέ γε ἐπιθυμητὴς ἔγωγ’ εἰμὶ τοῦ θεάματος.

711b     {ΑΘ.} Καὶ μὴν τοῦτό γ’ ἂν ἴδοις ἐν αὐτῇ τὸ νυνδὴ λεγό-

μενον.

     {ΚΛ.} Τὸ ποῖον;

     {ΑΘ.} Οὐδὲν δεῖ πόνων οὐδέ τινος παμπόλλου χρόνου τῷ

(5)τυράννῳ μεταβαλεῖν βουληθέντι πόλεως ἤθη, πορεύεσθαι δὲ

αὐτὸν δεῖ πρῶτον ταύτῃ, ὅπῃπερ ἂν ἐθελήσῃ, ἐάντε πρὸς

ἀρετῆς ἐπιτηδεύματα, προτρέπεσθαι τοὺς πολίτας, ἐάντε ἐπὶ

τοὐναντίον, αὐτὸν πρῶτον πάντα ὑπογράφοντα τῷ πράττειν,

711cτὰ μὲν ἐπαινοῦντα καὶ τιμῶντα, τὰ δ’ αὖ πρὸς ψόγον ἄγοντα,

καὶ τὸν μὴ πειθόμενον ἀτιμάζοντα καθ’ ἑκάστας τῶν πράξεων.

     {ΚΛ.} Καὶ πῶς οἰόμεθα ταχὺ συνακολουθήσειν τοὺς ἄλλους

πολίτας τῷ τὴν τοιαύτην πειθὼ καὶ ἅμα βίαν εἰληφότι;

(5)     {ΑΘ.} Μηδεὶς ἡμᾶς πειθέτω, ὦ φίλοι, ἄλλῃ θᾶττον καὶ

ῥᾷον μεταβάλλειν ἄν ποτε πόλιν τοὺς νόμους ἢ τῇ τῶν

δυναστευόντων ἡγεμονίᾳ, μηδὲ νῦν γε ἄλλῃ γίγνεσθαι μηδ’

αὖθίς ποτε γενήσεσθαι. καὶ γὰρ οὖν ἡμῖν οὐ τοῦτ’ ἐστὶν

711dἀδύνατον οὐδὲ χαλεπῶς ἂν γενόμενον· ἀλλὰ τόδ’ ἐστὶ τὸ

χαλεπὸν γενέσθαι, καὶ ὀλίγον δὴ τὸ γεγονὸς ἐν τῷ πολλῷ

χρόνῳ, ὅταν δὲ συμβῇ, μυρία καὶ πάντ’ ἐν πόλει ἀγαθὰ

ἀπεργάζεται, ἐν ᾗ ποτ’ ἂν ἐγγένηται.

(5)     {ΚΛ.} Τὸ ποῖον δὴ λέγεις;

     {ΑΘ.} Ὅταν ἔρως θεῖος τῶν σωφρόνων τε καὶ δικαίων ἐπι-

τηδευμάτων ἐγγένηται μεγάλαις τισὶν δυναστείαις, ἢ κατὰ

μοναρχίαν δυναστευούσαις ἢ κατὰ πλούτων ὑπεροχὰς δια-

711eφερούσαις ἢ γενῶν, ἢ τὴν Νέστορος ἐάν ποτέ τις ἐπανενέγκῃ

φύσιν, ὃν τῇ τοῦ λέγειν ῥώμῃ φασὶ πάντων διενεγκόντα

ἀνθρώπων πλέον ἔτι τῷ σωφρονεῖν διαφέρειν. τοῦτ’ οὖν

ἐπὶ μὲν Τροίας, ὥς φασι, γέγονεν, ἐφ’ ἡμῶν δὲ οὐδαμῶς,

(5)εἰ δ’ οὖν γέγονεν ἢ καὶ γενήσεται τοιοῦτος ἢ νῦν ἡμῶν ἔστιν

τις, μακαρίως μὲν αὐτὸς ζῇ, μακάριοι δὲ οἱ συνήκοοι τῶν

ἐκ τοῦ σωφρονοῦντος στόματος ἰόντων λόγων. ὡσαύτως δὲ

καὶ συμπάσης δυνάμεως ὁ αὐτὸς πέρι λόγος, ὡς ὅταν εἰς

712aταὐτὸν τῷ φρονεῖν τε καὶ σωφρονεῖν ἡ μεγίστη δύναμις ἐν

ἀνθρώπῳ συμπέσῃ, τότε πολιτείας τῆς ἀρίστης καὶ νόμων

τῶν τοιούτων φύεται γένεσις, ἄλλως δὲ οὐ μή ποτε γένηται.

ταῦτα μὲν οὖν καθαπερεὶ μῦθός τις λεχθεὶς κεχρησμῳδήσθω,

(5)καὶ ἐπιδεδείχθω τῇ μὲν χαλεπὸν ὂν τὸ πόλιν εὔνομον γί-

γνεσθαι, τῇ δ’, εἴπερ γένοιτο ὃ λέγομεν, πάντων τάχιστόν

τε καὶ ῥᾷστον μακρῷ.

     {ΚΛ.} Πῶς;

712b     {ΑΘ.} Πειρώμεθα προσαρμόττοντες τῇ πόλει σοι, καθάπερ

παῖδες πρεσβῦται, πλάττειν τῷ λόγῳ τοὺς νόμους.

     {ΚΛ.} Ἴωμεν δὴ καὶ μὴ μέλλωμεν ἔτι.

     {ΑΘ.} Θεὸν δὴ πρὸς τὴν τῆς πόλεως κατασκευὴν ἐπικαλώ-

(5)μεθα· ὁ δὲ ἀκούσειέν τε, καὶ ἀκούσας ἵλεως εὐμενής τε ἡμῖν

ἔλθοι συνδιακοσμήσων τήν τε πόλιν καὶ τοὺς νόμους.

     {ΚΛ.} Ἔλθοι γὰρ οὖν.

     {ΑΘ.} Ἀλλὰ τίνα δή ποτε πολιτείαν ἔχομεν ἐν νῷ τῇ

712cπόλει προστάττειν;

     {ΚΛ.} Οἷον δὴ τί λέγεις βουληθείς; φράζ’ ἔτι σαφέ-

στερον. οἷον δημοκρατίαν τινὰ ἢ ὀλιγαρχίαν ἢ ἀριστοκρατίαν

ἢ βασιλικήν; οὐ γὰρ δὴ τυραννίδα γέ που λέγοις ἄν, ὥς γ’

(5)ἡμεῖς ἂν οἰηθεῖμεν.

     {ΑΘ.} Φέρε δὴ τοίνυν, πότερος ὑμῶν ἀποκρίνασθαι πρό-

τερος ἂν ἐθέλοι, τὴν οἴκοι πολιτείαν εἰπὼν τίς τούτων ἐστίν;

     {ΜΕ.} Μῶν οὖν τὸν πρεσβύτερον ἐμὲ δικαιότερον εἰπεῖν

πρότερον;

712d     {ΚΛ.} Ἴσως.

     {ΜΕ.} Καὶ μὴν συννοῶν γε, ὦ ξένε, τὴν ἐν Λακεδαίμονι

πολιτείαν οὐκ ἔχω σοι φράζειν οὕτως ἥντινα προσαγορεύειν

αὐτὴν δεῖ. καὶ γὰρ τυραννίδι δοκεῖ μοι προσεοικέναι_τὸ

(5)γὰρ τῶν ἐφόρων θαυμαστὸν ὡς τυραννικὸν ἐν αὐτῇ γέγονε

_καί τις ἐνίοτέ μοι φαίνεται πασῶν τῶν πόλεων δημοκρα-

τουμένη μάλιστ’ ἐοικέναι. τὸ δ’ αὖ μὴ φάναι ἀριστοκρατίαν

712eαὐτὴν εἶναι παντάπασιν ἄτοπον· καὶ μὲν δὴ βασιλεία γε

διὰ βίου τ’ ἐστὶν ἐν αὐτῇ καὶ ἀρχαιοτάτη πασῶν καὶ πρὸς

πάντων ἀνθρώπων καὶ ἡμῶν αὐτῶν λεγομένη. ἐγὼ δὲ οὕτω

νῦν ἐξαίφνης ἂν ἐρωτηθείς, ὄντως, ὅπερ εἶπον, οὐκ ἔχω

(5)διορισάμενος εἰπεῖν τίς τούτων ἐστὶν τῶν πολιτειῶν.

     {ΚΛ.} Ταὐτόν σοι πάθος, ὦ Μέγιλλε, καταφαίνομαι πε-

πονθέναι· πάνυ γὰρ ἀπορῶ τὴν ἐν Κνωσῷ πολιτείαν τούτων

τινὰ διισχυριζόμενος εἰπεῖν.

     {ΑΘ.} Ὄντως γάρ, ὦ ἄριστοι, πολιτειῶν μετέχετε· ἃς δὲ

(10)ὠνομάκαμεν νῦν, οὐκ εἰσὶν πολιτεῖαι, πόλεων δὲ οἰκήσεις

713aδεσποζομένων τε καὶ δουλευουσῶν μέρεσιν ἑαυτῶν τισι, τὸ τοῦ

δεσπότου δὲ ἑκάστη προσαγορεύεται κράτος. χρῆν δ’ εἴπερ

του τοιούτου τὴν πόλιν ἔδει ἐπονομάζεσθαι, τὸ τοῦ ἀληθῶς

τῶν τὸν νοῦν ἐχόντων δεσπόζοντος θεοῦ ὄνομα λέγεσθαι.

(5)     {ΚΛ.} Τίς δ’ ὁ θεός;

     {ΑΘ.} Ἆρ’ οὖν μύθῳ σμικρά γ’ ἔτι προσχρηστέον, εἰ μέλ-

λομεν ἐμμελῶς πως δηλῶσαι τὸ νῦν ἐρωτώμενον;

     {ΚΛ.} Οὐκοῦν χρὴ ταύτῃ δρᾶν;

     {ΑΘ.} Πάνυ μὲν οὖν. τῶν γὰρ δὴ πόλεων ὧν ἔμπροσθε

713bτὰς συνοικήσεις διήλθομεν, ἔτι προτέρα τούτων πάμπολυ

λέγεταί τις ἀρχή τε καὶ οἴκησις γεγονέναι ἐπὶ Κρόνου μάλ’

εὐδαίμων, ἧς μίμημα ἔχουσά ἐστιν ἥτις τῶν νῦν ἄριστα

οἰκεῖται.

(5)     {ΚΛ.} Σφόδρ’ ἄν, ὡς ἔοικ’, εἴη περὶ αὐτῆς δέον ἀκούειν.

     {ΑΘ.} Ἐμοὶ γοῦν φαίνεται· διὸ καὶ παρήγαγον αὐτὴν εἰς

τὸ μέσον τοῖς λόγοις.

     {ΚΛ.} Ὀρθότατά γε δρῶν· καὶ τόν γε ἑξῆς περαίνων ἂν

713cμῦθον, εἴπερ προσήκων ἐστίν, μάλ’ ὀρθῶς ἂν ποιοίης.

     {ΑΘ.} Δραστέον ὡς λέγετε. φήμην τοίνυν παραδε-

δέγμεθα τῆς τῶν τότε μακαρίας ζωῆς ὡς ἄφθονά τε καὶ

αὐτόματα πάντ’ εἶχεν. ἡ δὲ τούτων αἰτία λέγεται τοιάδε

(5)τις. γιγνώσκων ὁ Κρόνος ἄρα, καθάπερ ἡμεῖς διεληλύθαμεν,

ὡς ἀνθρωπεία φύσις οὐδεμία ἱκανὴ τὰ ἀνθρώπινα διοικοῦσα

αὐτοκράτωρ πάντα, μὴ οὐχ ὕβρεώς τε καὶ ἀδικίας μεστοῦ-

σθαι, ταῦτ’ οὖν διανοούμενος ἐφίστη τότε βασιλέας τε καὶ

713dἄρχοντας ταῖς πόλεσιν ἡμῶν, οὐκ ἀνθρώπους ἀλλὰ γένους

θειοτέρου τε καὶ ἀμείνονος, δαίμονας, οἷον νῦν ἡμεῖς δρῶμεν

τοῖς ποιμνίοις καὶ ὅσων ἥμεροί εἰσιν ἀγέλαι· οὐ βοῦς βοῶν

οὐδὲ αἶγας αἰγῶν ἄρχοντας ποιοῦμεν αὐτοῖσί τινας, ἀλλ’

(5)ἡμεῖς αὐτῶν δεσπόζομεν, ἄμεινον ἐκείνων γένος. ταὐτὸν δὴ

καὶ ὁ θεὸς ἄρα καὶ φιλάνθρωπος ὤν, τὸ γένος ἄμεινον ἡμῶν

ἐφίστη τὸ τῶν δαιμόνων, ὃ διὰ πολλῆς μὲν αὐτοῖς ῥᾳστώνης,

713eπολλῆς δ’ ἡμῖν, ἐπιμελούμενον ἡμῶν, εἰρήνην τε καὶ αἰδῶ

καὶ εὐνομίαν καὶ ἀφθονίαν δίκης παρεχόμενον, ἀστασίαστα

καὶ εὐδαίμονα τὰ τῶν ἀνθρώπων ἀπηργάζετο γένη. λέγει

δὴ καὶ νῦν οὗτος ὁ λόγος, ἀληθείᾳ χρώμενος, ὡς ὅσων ἂν

(5)πόλεων μὴ θεὸς ἀλλά τις ἄρχῃ θνητός, οὐκ ἔστιν κακῶν

αὐτοῖς οὐδὲ πόνων ἀνάφυξις· ἀλλὰ μιμεῖσθαι δεῖν ἡμᾶς

οἴεται πάσῃ μηχανῇ τὸν ἐπὶ τοῦ Κρόνου λεγόμενον βίον,

καὶ ὅσον ἐν ἡμῖν ἀθανασίας ἔνεστι, τούτῳ πειθομένους δη-

714aμοσίᾳ καὶ ἰδίᾳ τάς τ’ οἰκήσεις καὶ τὰς πόλεις διοικεῖν, τὴν

τοῦ νοῦ διανομὴν ἐπονομάζοντας νόμον. εἰ δ’ ἄνθρωπος εἷς

ἢ ὀλιγαρχία τις, ἢ καὶ δημοκρατία ψυχὴν ἔχουσα ἡδονῶν

καὶ ἐπιθυμιῶν ὀρεγομένην καὶ πληροῦσθαι τούτων δεομένην,

(5)στέγουσαν δὲ οὐδὲν ἀλλ’ ἀνηνύτῳ καὶ ἀπλήστῳ κακῷ νοσή-

ματι συνεχομένην, ἄρξει δὴ πόλεως ἤ τινος ἰδιώτου κατα-

πατήσας ὁ τοιοῦτος τοὺς νόμους, ὃ νυνδὴ ἐλέγομεν, οὐκ ἔστι

σωτηρίας μηχανή. σκοπεῖν δὴ δεῖ τοῦτον τὸν λόγον ἡμᾶς,

714bὦ Κλεινία, πότερον αὐτῷ πεισόμεθα ἢ πῶς δράσομεν.

     {ΚΛ.} Ἀνάγκη δήπου πείθεσθαι.

     {ΑΘ.} Ἐννοεῖς οὖν ὅτι νόμων εἴδη τινές φασιν εἶναι το-

σαῦτα ὅσαπερ πολιτειῶν, πολιτειῶν δὲ ἄρτι διεληλύθαμεν

(5)ὅσα λέγουσιν οἱ πολλοί; μὴ δὴ φαύλου πέρι νομίσῃς εἶναι

τὴν νῦν ἀμφισβήτησιν, περὶ δὲ τοῦ μεγίστου· τὸ γὰρ δίκαιον

καὶ ἄδικον οἷ χρὴ βλέπειν, πάλιν ἡμῖν ἀμφισβητούμενον

ἐλήλυθεν. οὔτε γὰρ πρὸς τὸν πόλεμον οὔτε πρὸς ἀρετὴν

714cὅλην βλέπειν δεῖν φασι τοὺς νόμους, ἀλλ’ ἥτις ἂν καθε-

στηκυῖα ᾖ πολιτεία, ταύτῃ ἰδεῖν τὸ συμφέρον, ὅπως ἄρξει

τε ἀεὶ καὶ μὴ καταλυθήσεται, καὶ τὸν φύσει ὅρον τοῦ δικαίου

λέγεσθαι κάλλισθ’ οὕτω.

(5)     {ΚΛ.} Πῶς;

     {ΑΘ.} Ὅτι τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον ἐστίν.

     {ΚΛ.} Λέγ’ ἔτι σαφέστερον.

     {ΑΘ.} Ὧδε. τίθεται δήπου, φασίν, τοὺς νόμους ἐν τῇ

πόλει ἑκάστοτε τὸ κρατοῦν. ἦ γάρ;

(10)     {ΚΛ.} Ἀληθῆ λέγεις.

714d     {ΑΘ.} Ἆρ’ οὖν οἴει, φασίν, ποτὲ δῆμον νικήσαντα, ἤ τινα

πολιτείαν ἄλλην, ἢ καὶ τύραννον, θήσεσθαι ἑκόντα πρὸς ἄλλο

τι πρῶτον νόμους ἢ τὸ συμφέρον ἑαυτῷ τῆς ἀρχῆς τοῦ μένειν;

     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ ἄν;

(5)     {ΑΘ.} Οὐκοῦν καὶ ὃς ἂν ταῦτα τὰ τεθέντα παραβαίνῃ,

κολάσει ὁ θέμενος ὡς ἀδικοῦντα, δίκαια εἶναι ταῦτ’ ἐπονο-

μάζων;

     {ΚΛ.} Ἔοικε γοῦν.

     {ΑΘ.} Ταῦτ’ ἄρ’ ἀεὶ καὶ οὕτω καὶ ταύτῃ τὸ δίκαιον ἂν ἔχοι.

(10)     {ΚΛ.} Φησὶ γοῦν οὗτος ὁ λόγος.

     {ΑΘ.} Ἔστι γὰρ τοῦτο ἓν ἐκείνων τῶν ἀξιωμάτων

714eἀρχῆς πέρι.

     {ΚΛ.} Ποίων δή;

     {ΑΘ.} Τῶν ἃ τότε ἐπεσκοποῦμεν, τίνας τίνων ἄρχειν δεῖ.

καὶ ἐφάνη δὴ γονέας μὲν ἐκγόνων, νεωτέρων δὲ πρεσβυτέ-

(5)ρους, γενναίους δὲ ἀγεννῶν, καὶ σύχν’ ἄττα ἦν ἄλλ’, εἰ

μεμνήμεθα, καὶ ἐμπόδια ἕτερα ἑτέροισι· καὶ δὴ καὶ ἓν ἦν

715aαὐτῶν τοῦτο, καὶ ἔφαμέν που κατὰ φύσιν τὸν Πίνδαρον

ἄγειν δικαιοῦντα τὸ βιαιότατον, ὡς φάναι.

     {ΚΛ.} Ναί, ταῦτ’ ἦν ἃ τότε ἐλέχθη.

     {ΑΘ.} Σκόπει δὴ ποτέροις τισὶν ἡ πόλις ἡμῖν ἐστιν παρα-

(5)δοτέα. γέγονεν γὰρ δὴ μυριάκις ἤδη τὸ τοιοῦτον ἔν τισι

πόλεσιν.

     {ΚΛ.} Τὸ ποῖον;

     {ΑΘ.} Ἀρχῶν περιμαχήτων γενομένων, οἱ νικήσαντες τά

τε πράγματα κατὰ τὴν πόλιν οὕτως ἐσφετέρισαν σφόδρα,

(10)ὥστε ἀρχῆς μηδ’ ὁτιοῦν μεταδιδόναι τοῖς ἡττηθεῖσιν, μήτε

αὐτοῖς μήτε ἐκγόνοις, παραφυλάττοντες δὲ ἀλλήλους ζῶσιν,

715bὅπως μή ποτέ τις εἰς ἀρχὴν ἀφικόμενος ἐπαναστῇ μεμνη-

μένος τῶν ἔμπροσθεν γεγονότων κακῶν. ταύτας δήπου

φαμὲν ἡμεῖς νῦν οὔτ’ εἶναι πολιτείας, οὔτ’ ὀρθοὺς νόμους

ὅσοι μὴ συμπάσης τῆς πόλεως ἕνεκα τοῦ κοινοῦ ἐτέθησαν·

(5)οἳ δ’ ἕνεκά τινων, στασιώτας ἀλλ’ οὐ πολίτας τούτους φα-

μέν, καὶ τὰ τούτων δίκαια ἅ φασιν εἶναι, μάτην εἰρῆσθαι.

λέγεται δὲ τοῦδ’ ἕνεκα ταῦθ’ ἡμῖν, ὡς ἡμεῖς τῇ σῇ πόλει

ἀρχὰς οὔθ’ ὅτι πλούσιός ἐστίν τις δώσομεν, οὔθ’ ὅτι τῶν

715cτοιούτων ἄλλο οὐδὲν κεκτημένος, ἰσχὺν ἢ μέγεθος ἤ τι

γένος· ὃς δ’ ἂν τοῖς τεθεῖσι νόμοις εὐπειθέστατός τε ᾖ καὶ

νικᾷ ταύτην τὴν νίκην ἐν τῇ πόλει, τούτῳ φαμὲν καὶ τὴν

τῶν θεῶν ὑπηρεσίαν δοτέον εἶναι τὴν μεγίστην τῷ πρώτῳ,

(5)καὶ δευτέραν τῷ τὰ δεύτερα κρατοῦντι, καὶ κατὰ λόγον οὕτω

τοῖς ἐφεξῆς τὰ μετὰ ταῦθ’ ἕκαστα ἀποδοτέον εἶναι. τοὺς

δ’ ἄρχοντας λεγομένους νῦν ὑπηρέτας τοῖς νόμοις ἐκάλεσα

715dοὔτι καινοτομίας ὀνομάτων ἕνεκα, ἀλλ’ ἡγοῦμαι παντὸς

μᾶλλον εἶναι παρὰ τοῦτο σωτηρίαν τε πόλει καὶ τοὐναντίον.

ἐν ᾗ μὲν γὰρ ἂν ἀρχόμενος ᾖ καὶ ἄκυρος νόμος, φθορὰν

ὁρῶ τῇ τοιαύτῃ ἑτοίμην οὖσαν· ἐν ᾗ δὲ ἂν δεσπότης τῶν

(5)ἀρχόντων, οἱ δὲ ἄρχοντες δοῦλοι τοῦ νόμου, σωτηρίαν καὶ

πάντα ὅσα θεοὶ πόλεσιν ἔδοσαν ἀγαθὰ γιγνόμενα καθορῶ.

     {ΚΛ.} Ναὶ μὰ Δία, ὦ ξένε· καθ’ ἡλικίαν γὰρ ὀξὺ βλέπεις.

     {ΑΘ.} Νέος μὲν γὰρ ὢν πᾶς ἄνθρωπος τὰ τοιαῦτα ἀμ-

715eβλύτατα αὐτὸς αὑτοῦ ὁρᾷ, γέρων δὲ ὀξύτατα.

     {ΚΛ.} Ἀληθέστατα.

     {ΑΘ.} Τί δὴ τὸ μετὰ ταῦτα; ἆρ’ οὐχ ἥκοντας μὲν καὶ

παρόντας θῶμεν τοὺς ἐποίκους, τὸν δ’ ἑξῆς αὐτοῖς διαπε-

(5)ραντέον ἂν εἴη λόγον;

     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ οὔ;

     {ΑΘ.} "Ἄνδρες" τοίνυν φῶμεν πρὸς αὐτούς, "ὁ μὲν δὴ

θεός, ὥσπερ καὶ ὁ παλαιὸς λόγος, ἀρχήν τε καὶ τελευτὴν καὶ

716aμέσα τῶν ὄντων ἁπάντων ἔχων, εὐθείᾳ περαίνει κατὰ φύσιν

περιπορευόμενος· τῷ δὲ ἀεὶ συνέπεται δίκη τῶν ἀπολειπο-

μένων τοῦ θείου νόμου τιμωρός, ἧς ὁ μὲν εὐδαιμονήσειν

μέλλων ἐχόμενος συνέπεται ταπεινὸς καὶ κεκοσμημένος, ὁ

(5)δέ τις ἐξαρθεὶς ὑπὸ μεγαλαυχίας, ἢ χρήμασιν ἐπαιρόμενος

ἢ τιμαῖς, ἢ καὶ σώματος εὐμορφίᾳ ἅμα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ

φλέγεται τὴν ψυχὴν μεθ’ ὕβρεως, ὡς οὔτε ἄρχοντος οὔτε

τινὸς ἡγεμόνος δεόμενος, ἀλλὰ καὶ ἄλλοις ἱκανὸς ὢν ἡγεῖ-

716bσθαι, καταλείπεται ἔρημος θεοῦ, καταλειφθεὶς δὲ καὶ ἔτι

ἄλλους τοιούτους προσλαβὼν σκιρτᾷ ταράττων πάντα ἅμα,

καὶ πολλοῖς τισιν ἔδοξεν εἶναί τις, μετὰ δὲ χρόνον οὐ πολὺν

ὑποσχὼν τιμωρίαν οὐ μεμπτὴν τῇ δίκῃ ἑαυτόν τε καὶ οἶκον

(5)καὶ πόλιν ἄρδην ἀνάστατον ἐποίησεν. πρὸς ταῦτ’ οὖν οὕτω

διατεταγμένα τί χρὴ δρᾶν ἢ διανοεῖσθαι καὶ τί μὴ τὸν

ἔμφρονα;"

     {ΚΛ.} Δῆλον δὴ τοῦτό γε· ὡς τῶν συνακολουθησόντων

ἐσόμενον τῷ θεῷ δεῖ διανοηθῆναι πάντα ἄνδρα.

716c     {ΑΘ.} "Τίς οὖν δὴ πρᾶξις φίλη καὶ ἀκόλουθος θεῷ; μία,

καὶ ἕνα λόγον ἔχουσα ἀρχαῖον, ὅτι τῷ μὲν ὁμοίῳ τὸ ὅμοιον

ὄντι μετρίῳ φίλον ἂν εἴη, τὰ δ’ ἄμετρα οὔτε ἀλλήλοις οὔτε

τοῖς ἐμμέτροις. ὁ δὴ θεὸς ἡμῖν πάντων χρημάτων μέτρον

(5)ἂν εἴη μάλιστα, καὶ πολὺ μᾶλλον ἤ πού τις, ὥς φασιν,

ἄνθρωπος· τὸν οὖν τῷ τοιούτῳ προσφιλῆ γενησόμενον, εἰς

δύναμιν ὅτι μάλιστα καὶ αὐτὸν τοιοῦτον ἀναγκαῖον γίγνε-

716dσθαι, καὶ κατὰ τοῦτον δὴ τὸν λόγον ὁ μὲν σώφρων ἡμῶν

θεῷ φίλος, ὅμοιος γάρ, ὁ δὲ μὴ σώφρων ἀνόμοιός τε καὶ

διάφορος καὶ [ὁ] ἄδικος, καὶ τὰ ἄλλ’ οὕτως κατὰ τὸν αὐτὸν

λόγον ἔχει. νοήσωμεν δὴ τούτοις ἑπόμενον εἶναι τὸν

(5)τοιόνδε λόγον, ἁπάντων κάλλιστον καὶ ἀληθέστατον οἶμαι

λόγων, ὡς τῷ μὲν ἀγαθῷ θύειν καὶ προσομιλεῖν ἀεὶ τοῖς

θεοῖς εὐχαῖς καὶ ἀναθήμασιν καὶ συμπάσῃ θεραπείᾳ θεῶν

κάλλιστον καὶ ἄριστον καὶ ἀνυσιμώτατον πρὸς τὸν εὐδαί-

716eμονα βίον καὶ δὴ καὶ διαφερόντως πρέπον, τῷ δὲ κακῷ

τούτων τἀναντία πέφυκεν. ἀκάθαρτος γὰρ τὴν ψυχὴν ὅ γε

κακός, καθαρὸς δὲ ὁ ἐναντίος, παρὰ δὲ μιαροῦ δῶρα οὔτε

717aἄνδρ’ ἀγαθὸν οὔτε θεὸν ἔστιν ποτὲ τό γε ὀρθὸν δέχεσθαι·

μάτην οὖν περὶ θεοὺς ὁ πολύς ἐστι πόνος τοῖς ἀνοσίοις,

τοῖσιν δὲ ὁσίοις ἐγκαιρότατος ἅπασιν. σκοπὸς μὲν οὖν

ἡμῖν οὗτος οὗ δεῖ στοχάζεσθαι· βέλη δὲ αὐτοῦ καὶ οἷον ἡ

(5)τοῖς βέλεσιν ἔφεσις τὰ ποῖ’ ἂν λεγόμενα ὀρθότατα φέροιτ’

ἄν; πρῶτον μέν, φαμέν, τιμὰς τὰς μετ’ Ὀλυμπίους τε καὶ

τοὺς τὴν πόλιν ἔχοντας θεοὺς τοῖς χθονίοις ἄν τις θεοῖς

ἄρτια καὶ δεύτερα καὶ ἀριστερὰ νέμων ὀρθότατα τοῦ τῆς

717bεὐσεβείας σκοποῦ τυγχάνοι, τὰ δὲ τούτων ἄνωθεν [τὰ περιττὰ]

καὶ ἀντίφωνα, τοῖς ἔμπροσθεν ῥηθεῖσιν νυνδή. μετὰ θεοὺς

δὲ τούσδε καὶ τοῖς δαίμοσιν ὅ γε ἔμφρων ὀργιάζοιτ’ ἄν,

ἥρωσιν δὲ μετὰ τούτους. ἐπακολουθοῖ δ’ αὐτοῖς ἱδρύματα

(5)ἴδια πατρῴων θεῶν κατὰ νόμον ὀργιαζόμενα, γονέων δὲ

μετὰ ταῦτα τιμαὶ ζώντων· ὡς θέμις ὀφείλοντα ἀποτίνειν

τὰ πρῶτά τε καὶ μέγιστα ὀφειλήματα, χρεῶν πάντων πρε-

σβύτατα, νομίζειν δέ, ἃ κέκτηται καὶ ἔχει, πάντα εἶναι τῶν

717cγεννησάντων καὶ θρεψαμένων πρὸς τὸ παρέχειν αὐτὰ εἰς

ὑπηρεσίαν ἐκείνοις κατὰ δύναμιν πᾶσαν, ἀρχόμενον ἀπὸ τῆς

οὐσίας, δεύτερα τὰ τοῦ σώματος, τρίτα τὰ τῆς ψυχῆς, ἀπο-

τίνοντα δανείσματα ἐπιμελείας τε καὶ ὑπερπονούντων ὠδῖνας

(5)παλαιὰς ἐπὶ νέοις δανεισθείσας, ἀποδιδόντα δὲ παλαιοῖς ἐν

τῷ γήρᾳ σφόδρα κεχρημένοις. παρὰ δὲ πάντα τὸν βίον

ἔχειν τε καὶ ἐσχηκέναι χρὴ πρὸς αὑτοῦ γονέας εὐφημίαν

717dδιαφερόντως, διότι κούφων καὶ πτηνῶν λόγων βαρυτάτη

ζημία_πᾶσι γὰρ ἐπίσκοπος τοῖς περὶ τὰ τοιαῦτα ἐτάχθη

Δίκης Νέμεσις ἄγγελος_θυμουμένοις τε οὖν ὑπείκειν δεῖ

καὶ ἀποπιμπλᾶσι τὸν θυμόν, ἐάντ’ ἐν λόγοις ἐάντ’ ἐν ἔργοις

(5)δρῶσιν τὸ τοιοῦτον, συγγιγνώσκοντα, ὡς εἰκότως μάλιστα

πατὴρ ὑεῖ δοξάζων ἀδικεῖσθαι θυμοῖτ’ ἂν διαφερόντως.

τελευτησάντων δὲ γονέων ταφὴ μὲν ἡ σωφρονεστάτη καλ-

λίστη, μήτε ὑπεραίροντα τῶν εἰθισμένων ὄγκων μήτ’ ἐλλεί-

717eποντα ὧν οἱ προπάτορες τοὺς ἑαυτῶν γεννητὰς ἐτίθεσαν,

τάς τε αὖ κατ’ ἐνιαυτὸν τῶν ἤδη τέλος ἐχόντων ὡσαύτως

ἐπιμελείας τὰς κόσμον φερούσας ἀποδιδόναι· τῷ δὲ μὴ

718aπαραλείπειν μνήμην ἐνδελεχῆ παρεχόμενον, τούτῳ μάλιστ’

ἀεὶ πρεσβεύειν, δαπάνης τε τῆς διδομένης ὑπὸ τύχης τὸ

μέτριον τοῖς κεκμηκόσιν νέμοντα. ταῦτ’ ἂν ποιοῦντες καὶ

κατὰ ταῦτα ζῶντες ἑκάστοτε ἕκαστοι τὴν ἀξίαν ἂν παρὰ θεῶν

(5)καὶ ὅσοι κρείττονες ἡμῶν κομιζοίμεθα, ἐν ἐλπίσιν ἀγαθαῖς

διάγοντες τὸ πλεῖστον τοῦ βίου." ἃ δὲ πρὸς ἐκγόνους καὶ

συγγενεῖς καὶ φίλους καὶ πολίτας, ὅσα τε ξενικὰ πρὸς θεῶν

θεραπεύματα καὶ ὁμιλίας συμπάντων τούτων ἀποτελοῦντα

718bτὸν αὑτοῦ βίον φαιδρυνάμενον κατὰ νόμον κοσμεῖν δεῖ,

τῶν νόμων αὐτῶν ἡ διέξοδος, τὰ μὲν πείθουσα, τὰ δὲ μὴ

ὑπείκοντα πειθοῖ τῶν ἠθῶν βίᾳ καὶ δίκῃ κολάζουσα, τὴν

πόλιν ἡμῖν συμβουληθέντων θεῶν μακαρίαν τε καὶ εὐδαί-

(5)μονα ἀποτελεῖ· ἃ δὲ χρὴ μὲν αὖ καὶ ἀναγκαῖον εἰπεῖν

νομοθέτην ὅστις ἅπερ ἐγὼ διανοεῖται, ἐν δὲ σχήματι νόμου

ἀναρμοστεῖ λεγόμενα, τούτων πέρι δοκεῖ μοι δεῖγμα προ-

718cενεγκόντα αὑτῷ τε καὶ ἐκείνοις οἷς νομοθετήσει, τὰ λοιπὰ

πάντα εἰς δύναμιν διεξελθόντα, τὸ μετὰ τοῦτο ἄρχεσθαι τῆς

θέσεως τῶν νόμων. ἔστιν δὲ δὴ τὰ τοιαῦτα ἐν τίνι μάλιστα

σχήματι κείμενα; οὐ πάνυ ῥᾴδιον ἐν ἑνὶ περιλαβόντα εἰπεῖν

(5)αὐτὰ οἷόν τινι τύπῳ, ἀλλ’ οὑτωσί τινα τρόπον λάβωμεν, ἄν

τι δυνώμεθα περὶ αὐτῶν βεβαιώσασθαι.

     {ΚΛ.} Λέγε τὸ ποῖον.

     {ΑΘ.} Βουλοίμην ἂν αὐτοὺς ὡς εὐπειθεστάτους πρὸς ἀρετὴν

εἶναι, καὶ δῆλον ὅτι πειράσεται τοῦτο ὁ νομοθέτης ἐν ἁπάσῃ

(10)ποιεῖν τῇ νομοθεσίᾳ.

718d     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ οὔ;

     {ΑΘ.} Τὰ τοίνυν δὴ λεχθέντα ἔδοξέν τί μοι προὔργου

δρᾶν εἰς τὸ περὶ ὧν ἂν παραινῇ, μὴ παντάπασιν ὠμῆς ψυχῆς

λαβόμενα, ἡμερώτερόν τε ἂν ἀκούειν καὶ εὐμενέστερον· ὥστε

(5)εἰ καὶ μὴ μέγα τι, σμικρὸν δέ, τὸν ἀκούοντα ὅπερ φησὶν

εὐμενέστερον γιγνόμενον εὐμαθέστερον ἀπεργάσεται, πᾶν

ἀγαπητόν. οὐ γὰρ πολλή τις εὐπέτεια οὐδὲ ἀφθονία τῶν

προθυμουμένων ὡς ἀρίστων ὅτι μάλιστα καὶ ὡς τάχιστα

718eγίγνεσθαι, τὸν δὲ Ἡσίοδον οἱ πολλοὶ σοφὸν ἀποφαίνουσι

λέγοντα ὡς ἡ μὲν ἐπὶ <τὴν κακότητα ὁδὸς λεία> καὶ

ἀνιδιτὶ παρέχει πορεύεσθαι, μάλα βραχεῖα οὖσα, <τῆς δὲ

ἀρετῆς>, φησίν,

(5)                                             ἱδρῶτα θεοὶ προπάροιθεν ἔθηκαν

          ἀθάνατοι, μακρὸς δὲ καὶ ὄρθιος οἶμος ἐς αὐτήν,

719a          καὶ τρηχὺς τὸ πρῶτον· ἐπὴν δ’ εἰς ἄκρον ἵκηαι,

          ῥηιδίη δὴ ’πειτα φέρειν, χαλεπή περ ἐοῦσα.

     {ΚΛ.} Καὶ καλῶς γ’ ἔοικεν λέγοντι.

     {ΑΘ.} Πάνυ μὲν οὖν. ὁ δὲ προάγων λόγος ὅ γέ μοι

(5)ἀπείργασται, βούλομαι ὑμῖν εἰς τὸ μέσον αὐτὸ θεῖναι.

     {ΚΛ.} Τίθει δή.

     {ΑΘ.} Λέγωμεν δὴ τῷ νομοθέτῃ διαλεγόμενοι τόδε· "Εἰπὲ

719bἡμῖν, ὦ νομοθέτα· εἴπερ ὅτι χρὴ πράττειν ἡμᾶς καὶ λέγειν

εἰδείης, ἆρα οὐ δῆλον ὅτι καὶ ἂν εἴποις;"

     {ΚΛ.} Ἀναγκαῖον.

     {ΑΘ.} "Σμικρῷ μὲν δὴ πρόσθεν ἆρα οὐκ ἠκούσαμέν σου

(5)λέγοντος ὡς τὸν νομοθέτην οὐ δεῖ τοῖς ποιηταῖς ἐπιτρέπειν

ποιεῖν ὃ ἂν αὐτοῖς ᾖ φίλον; οὐ γὰρ ἂν εἰδεῖεν τί ποτ’

ἐναντίον τοῖς νόμοις ἂν λέγοντες βλάπτοιεν τὴν πόλιν."

     {ΚΛ.} Ἀληθῆ μέντοι λέγεις.

     {ΑΘ.} Ὑπὲρ δὴ τῶν ποιητῶν εἰ τάδε λέγοιμεν πρὸς αὐτόν,

(10)ἆρ’ ἂν τὰ λεχθέντα εἴη μέτρια;

     {ΚΛ.} Ποῖα;

719c     {ΑΘ.} Τάδε· "Παλαιὸς μῦθος, ὦ νομοθέτα, ὑπό τε αὐτῶν

ἡμῶν ἀεὶ λεγόμενός ἐστιν καὶ τοῖς ἄλλοις πᾶσιν συνδε-

δογμένος, ὅτι ποιητής, ὁπόταν ἐν τῷ τρίποδι τῆς Μούσης

καθίζηται, τότε οὐκ ἔμφρων ἐστίν, οἷον δὲ κρήνη τις τὸ

(5)ἐπιὸν ῥεῖν ἑτοίμως ἐᾷ, καὶ τῆς τέχνης οὔσης μιμήσεως

ἀναγκάζεται, ἐναντίως ἀλλήλοις ἀνθρώπους ποιῶν διατιθε-

μένους, ἐναντία λέγειν αὑτῷ πολλάκις, οἶδεν δὲ οὔτ’ εἰ ταῦτα

719dοὔτ’ εἰ θάτερα ἀληθῆ τῶν λεγομένων. τῷ δὲ νομοθέτῃ τοῦτο

οὐκ ἔστι ποιεῖν ἐν τῷ νόμῳ, δύο περὶ ἑνός, ἀλλὰ ἕνα περὶ

ἑνὸς ἀεὶ δεῖ λόγον ἀποφαίνεσθαι. σκέψαι δ’ ἐξ αὐτῶν

τῶν ὑπὸ σοῦ νυνδὴ λεχθέντων. οὔσης γὰρ ταφῆς τῆς μὲν

(5)ὑπερβεβλημένης, τῆς δὲ ἐλλειπούσης, τῆς δὲ μετρίας, τὴν

μίαν ἑλόμενος σύ, τὴν μέσην, ταύτην προστάττεις καὶ ἐπῄ-

νεσας ἁπλῶς· ἐγὼ δέ, εἰ μὲν γυνή μοι διαφέρουσα εἴη πλούτῳ

καὶ θάπτειν αὑτὴν διακελεύοιτο ἐν τῷ ποιήματι, τὸν ὑπερβάλ-

719eλοντα ἂν τάφον ἐπαινοίην, φειδωλὸς δ’ αὖ τις καὶ πένης ἀνὴρ

τὸν καταδεᾶ, μέτρον δὲ οὐσίας κεκτημένος καὶ μέτριος αὐτὸς

ὢν τὸν αὐτὸν ἂν ἐπαινέσαι. σοὶ δὲ οὐχ οὕτω ῥητέον ὡς νῦν

εἶπες μέτριον εἰπών, ἀλλὰ τί τὸ μέτριον καὶ ὁπόσον ῥητέον,

(5)ἢ τὸν τοιοῦτον λόγον μήπω σοι διανοοῦ γίγνεσθαι νόμον".

     {ΚΛ.} Ἀληθέστατα λέγεις.

     {ΑΘ.} Πότερον οὖν ἡμῖν ὁ τεταγμένος ἐπὶ τοῖς νόμοις μηδὲν

τοιοῦτον προαγορεύῃ ἐν ἀρχῇ τῶν νόμων, ἀλλ’ εὐθὺς ὃ δεῖ

ποιεῖν καὶ μὴ φράζῃ τε, καὶ ἐπαπειλήσας τὴν ζημίαν, ἐπ’

720aἄλλον τρέπηται νόμον, παραμυθίας δὲ καὶ πειθοῦς τοῖς

νομοθετουμένοις μηδὲ ἓν προσδιδῷ; καθάπερ ἰατρὸς δέ τις,

ὁ μὲν οὕτως, ὁ δ’ ἐκείνως ἡμᾶς εἴωθεν ἑκάστοτε θεραπεύειν_

ἀναμιμνῃσκώμεθα δὲ τὸν τρόπον ἑκάτερον, ἵνα τοῦ νομοθέτου

(5)δεώμεθα, καθάπερ ἰατροῦ δέοιντο ἂν παῖδες τὸν πρᾳότατον

αὐτὸν θεραπεύειν τρόπον ἑαυτούς. οἷον δὴ τί λέγομεν; εἰσὶν

πού τινες ἰατροί, φαμέν, καί τινες ὑπηρέται τῶν ἰατρῶν,

ἰατροὺς δὲ καλοῦμεν δήπου καὶ τούτους.

720b     {ΚΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

     {ΑΘ.} Ἐάντε γε ἐλεύθεροι ὦσιν ἐάντε δοῦλοι, κατ’ ἐπίταξιν

δὲ τῶν δεσποτῶν καὶ θεωρίαν καὶ κατ’ ἐμπειρίαν τὴν τέχνην

κτῶνται, κατὰ φύσιν δὲ μή, καθάπερ οἱ ἐλεύθεροι αὐτοί τε

(5)μεμαθήκασιν οὕτω τούς τε αὑτῶν διδάσκουσι παῖδας. θείης

ἂν ταῦτα δύο γένη τῶν καλουμένων ἰατρῶν;

     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ οὔ;

     {ΑΘ.} Ἆρ’ οὖν καὶ συννοεῖς ὅτι, δούλων καὶ ἐλευθέρων

720cὄντων τῶν καμνόντων ἐν ταῖς πόλεσι, τοὺς μὲν δούλους

σχεδόν τι οἱ δοῦλοι τὰ πολλὰ ἰατρεύουσιν περιτρέχοντες καὶ

ἐν τοῖς ἰατρείοις περιμένοντες, καὶ οὔτε τινὰ λόγον ἑκάστου

πέρι νοσήματος ἑκάστου τῶν οἰκετῶν οὐδεὶς τῶν τοιούτων

(5)ἰατρῶν δίδωσιν οὐδ’ ἀποδέχεται, προστάξας δ’ αὐτῷ τὰ

δόξαντα ἐξ ἐμπειρίας, ὡς ἀκριβῶς εἰδώς, καθάπερ τύραννος

αὐθαδῶς, οἴχεται ἀποπηδήσας πρὸς ἄλλον κάμνοντα οἰκέτην,

καὶ ῥᾳστώνην οὕτω τῷ δεσπότῃ παρασκευάζει τῶν καμνόντων

720dτῆς ἐπιμελείας· ὁ δὲ ἐλεύθερος ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον τὰ τῶν

ἐλευθέρων νοσήματα θεραπεύει τε καὶ ἐπισκοπεῖ, καὶ ταῦτα

ἐξετάζων ἀπ’ ἀρχῆς καὶ κατὰ φύσιν, τῷ κάμνοντι κοινού-

μενος αὐτῷ τε καὶ τοῖς φίλοις, ἅμα μὲν αὐτὸς μανθάνει τι

(5)παρὰ τῶν νοσούντων, ἅμα δὲ καὶ καθ’ ὅσον οἷός τέ ἐστιν,

διδάσκει τὸν ἀσθενοῦντα αὐτόν, καὶ οὐ πρότερον ἐπέταξεν

πρὶν ἄν πῃ συμπείσῃ, τότε δὲ μετὰ πειθοῦς ἡμερούμενον ἀεὶ

720eπαρασκευάζων τὸν κάμνοντα, εἰς τὴν ὑγίειαν ἄγων, ἀποτελεῖν

πειρᾶται; πότερον οὕτως ἢ ἐκείνως ἰατρός τε ἰώμενος ἀμείνων

καὶ γυμναστὴς γυμνάζων· διχῇ τὴν μίαν ἀποτελῶν δύναμιν,

ἢ μοναχῇ καὶ κατὰ τὸ χεῖρον τοῖν δυοῖν καὶ ἀγριώτερον

(5)ἀπεργαζόμενος;

     {ΚΛ.} Πολύ που διαφέρον, ὦ ξένε, τὸ διπλῇ.

     {ΑΘ.} Βούλει δὴ καὶ θεασώμεθα τὸ διπλοῦν τοῦτο καὶ

ἁπλοῦν ἐν ταῖς νομοθεσίαις αὐταῖς γιγνόμενον;

     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ οὐ βούλομαι;

(10)     {ΑΘ.} Φέρε δὴ πρὸς θεῶν, τίν’ ἄρα πρῶτον νόμον θεῖτ’ ἂν

ὁ νομοθέτης; ἆρ’ οὐ κατὰ φύσιν τὴν περὶ γενέσεως ἀρχὴν

721aπρώτην πόλεων πέρι κατακοσμήσει ταῖς τάξεσιν;

     {ΚΛ.} Τί μήν;

     {ΑΘ.} Ἀρχὴ δ’ ἐστὶ τῶν γενέσεων πάσαις πόλεσιν ἆρ’ οὐχ

ἡ τῶν γάμων σύμμειξις καὶ κοινωνία;

(5)     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ οὔ;

     {ΑΘ.} Γαμικοὶ δὴ νόμοι πρῶτοι κινδυνεύουσιν τιθέμενοι

καλῶς ἂν τίθεσθαι πρὸς ὀρθότητα πάσῃ πόλει.

     {ΚΛ.} Παντάπασι μὲν οὖν.

     {ΑΘ.} Λέγωμεν δὴ πρῶτον τὸν ἁπλοῦν, ἔχοι δ’ ἄν πως

(10)ἴσως ὧδε_

721b     Γαμεῖν δέ, ἐπειδὰν ἐτῶν ᾖ τις τριάκοντα, μέχρι ἐτῶν πέντε

καὶ τριάκοντα, εἰ δὲ μή, ζημιοῦσθαι χρήμασίν τε καὶ ἀτιμίᾳ,

χρήμασι μὲν τόσοις καὶ τόσοις, τῇ καὶ τῇ δὲ ἀτιμίᾳ.

     Ὁ μὲν ἁπλοῦς ἔστω τις τοιοῦτος περὶ γάμων, ὁ δὲ

(5)διπλοῦς ὅδε_

     Γαμεῖν δέ, ἐπειδὰν ἐτῶν ᾖ τις τριάκοντα, μέχρι τῶν πέντε

καὶ τριάκοντα, διανοηθέντα ὡς ἔστιν ᾗ τὸ ἀνθρώπινον γένος

φύσει τινὶ μετείληφεν ἀθανασίας, οὗ καὶ πέφυκεν ἐπιθυμίαν

721cἴσχειν πᾶς πᾶσαν· τὸ γὰρ γενέσθαι κλεινὸν καὶ μὴ ἀνώνυμον

κεῖσθαι τετελευτηκότα τοῦ τοιούτου ἐστὶν ἐπιθυμία. γένος

οὖν ἀνθρώπων ἐστίν τι συμφυὲς τοῦ παντὸς χρόνου, ὃ διὰ

τέλους αὐτῷ συνέπεται καὶ συνέψεται, τούτῳ τῷ τρόπῳ ἀθά-

(5)νατον ὄν, τῷ παῖδας παίδων καταλειπόμενον, ταὐτὸν καὶ ἓν

ὂν ἀεί, γενέσει τῆς ἀθανασίας μετειληφέναι· τούτου δὴ

ἀποστερεῖν ἑκόντα ἑαυτὸν οὐδέποτε ὅσιον, ἐκ προνοίας δὲ

ἀποστερεῖ ὃς ἂν παίδων καὶ γυναικὸς ἀμελῇ. πειθόμενος

721dμὲν οὖν τῷ νόμῳ ἀζήμιος ἀπαλλάττοιτο ἄν, μὴ πειθόμενος δὲ

αὖ, μηδὲ γαμῶν ἔτη τριάκοντα γεγονὼς καὶ πέντε, ζημιούσθω

μὲν κατ’ ἐνιαυτὸν τόσῳ καὶ τόσῳ, ἵνα μὴ δοκῇ τὴν μοναυλίαν

οἱ κέρδος καὶ ῥᾳστώνην φέρειν, καὶ μὴ μετεχέτω δὲ τιμῶν

(5)ὧν ἂν οἱ νεώτεροι ἐν τῇ πόλει τοὺς πρεσβυτέρους αὑτῶν

τιμῶσιν ἑκάστοτε.

     Τοῦτον δὴ παρ’ ἐκεῖνον τὸν νόμον ἀκούσαντα ἔξεστιν

περὶ ἑνὸς ἑκάστου διανοηθῆναι, πότερον αὐτοὺς διπλοῦς οὕτω

721eδεῖ γίγνεσθαι τῷ μήκει τὸ σμικρότατον, διὰ τὸ πείθειν τε

ἅμα καὶ ἀπειλεῖν, ἢ τῷ ἀπειλεῖν μόνον χρωμένους ἁπλοῦς

γίγνεσθαι τοῖς μήκεσιν.

     {ΜΕ.} Πρὸς μὲν τοῦ Λακωνικοῦ τρόπου, ὦ ξένε, τὸ τὰ

(5)βραχύτερα ἀεὶ προτιμᾶν· τούτων μὴν τῶν γραμμάτων εἴ

τις κριτὴν ἐμὲ κελεύοι γίγνεσθαι πότερα βουλοίμην ἂν ἐν τῇ

πόλει μοι γεγραμμένα τεθῆναι, τὰ μακρότερ’ ἂν ἑλοίμην,

722aκαὶ δὴ καὶ περὶ παντὸς νόμου κατὰ τοῦτο τὸ παράδειγμα, εἰ

γίγνοιτο ἑκάτερα, ταὐτὸν τοῦτ’ ἂν αἱροίμην. οὐ μὴν ἀλλά

που καὶ Κλεινίᾳ τῷδ’ ἀρέσκειν δεῖ τὰ νῦν νομοθετούμενα·

τούτου γὰρ ἡ πόλις ἡ νῦν τοῖς τοιούτοις νόμοις χρῆσθαι

(5)διανοουμένη.

     {ΚΛ.} Καλῶς γ’, ὦ Μέγιλλε, εἶπες.

     {ΑΘ.} Τὸ μὲν οὖν περὶ πολλῶν ἢ ὀλίγων γραμμάτων

ποιήσασθαι τὸν λόγον λίαν εὔηθες_τὰ γὰρ οἶμαι βέλτιστα,

722bἀλλ’ οὐ τὰ βραχύτατα οὐδὲ τὰ μήκη τιμητέον_τὰ δ’ ἐν τοῖς

νυνδὴ νόμοις ῥηθεῖσιν οὐ διπλῷ θάτερα τῶν ἑτέρων διάφορα

μόνον εἰς ἀρετὴν τῆς χρείας, ἀλλ’ ὅπερ ἐρρήθη νυνδή, τὸ

τῶν διττῶν ἰατρῶν γένος ὀρθότατα παρετέθη. πρὸς τοῦτο

(5)δὲ οὐδεὶς ἔοικε διανοηθῆναι πώποτε τῶν νομοθετῶν, ὡς ἐξὸν

δυοῖν χρῆσθαι πρὸς τὰς νομοθεσίας, πειθοῖ καὶ βίᾳ, καθ’ ὅσον

οἷόν τε ἐπὶ τὸν ἄπειρον παιδείας ὄχλον, τῷ ἑτέρῳ χρῶνται

722cμόνον· οὐ γὰρ πειθοῖ κεραννύντες τὴν μάχην νομοθετοῦσιν,

ἀλλ’ ἀκράτῳ μόνον τῇ βίᾳ. ἐγὼ δ’, ὦ μακάριοι, καὶ τρίτον

ἔτι περὶ τοὺς νόμους ὁρῶ γίγνεσθαι δέον, οὐδαμῇ τὰ νῦν

γιγνόμενον.

(5)     {ΚΛ.} Τὸ ποῖον δὴ λέγεις;

     {ΑΘ.} Ἐξ αὐτῶν ὧν νυν[δὴ] διειλέγμεθα ἡμεῖς κατὰ θεόν

τινα γεγονός. σχεδὸν γὰρ ἐξ ὅσου περὶ τῶν νόμων ἤργμεθα

λέγειν, ἐξ ἑωθινοῦ μεσημβρία τε γέγονε καὶ ἐν ταύτῃ παγκάλῃ

ἀναπαύλῃ τινὶ γεγόναμεν, οὐδὲν ἀλλ’ ἢ περὶ νόμων διαλεγό-

722dμενοι, νόμους δὲ ἄρτι μοι δοκοῦμεν λέγειν ἄρχεσθαι, τὰ δ’

ἔμπροσθεν ἦν πάντα ἡμῖν προοίμια νόμων. τί δὲ ταῦτ’

εἴρηκα; τόδε εἰπεῖν βουληθείς, ὅτι λόγων πάντων καὶ ὅσων

φωνὴ κεκοινώνηκεν προοίμιά τέ ἐστιν καὶ σχεδὸν οἷόν

(5)τινες ἀνακινήσεις, ἔχουσαί τινα ἔντεχνον ἐπιχείρησιν χρή-

σιμον πρὸς τὸ μέλλον περαίνεσθαι. καὶ δή που κιθαρῳδικῆς

ᾠδῆς λεγομένων νόμων καὶ πάσης μούσης προοίμια θαυμαστῶς

722eἐσπουδασμένα πρόκειται· τῶν δὲ ὄντως νόμων ὄντων, οὓς δὴ

πολιτικοὺς εἶναί φαμεν, οὐδεὶς πώποτε οὔτ’ εἶπέ τι προοίμιον

οὔτε συνθέτης γενόμενος ἐξήνεγκεν εἰς τὸ φῶς, ὡς οὐκ ὄντος

φύσει. ἡμῖν δὲ ἡ νῦν διατριβὴ γεγονυῖα, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ,

(5)σημαίνει ὡς ὄντος, οἵ τέ γε δὴ διπλοῖ ἔδοξαν νυνδή μοι

λεχθέντες νόμοι οὐκ εἶναι ἁπλῶς οὕτω πως διπλοῖ, ἀλλὰ

δύο μέν τινε, νόμος τε καὶ προοίμιον τοῦ νόμου· ὃ δὴ τυραν-

νικὸν ἐπίταγμα ἀπεικασθὲν ἐρρήθη τοῖς ἐπιτάγμασιν τοῖς

723aτῶν ἰατρῶν οὓς εἴπομεν ἀνελευθέρους, τοῦτ’ εἶναι νόμος

ἄκρατος, τὸ δὲ πρὸ τούτου ῥηθέν, πειστικὸν λεχθὲν ὑπὸ

τοῦδε, ὄντως μὲν εἶναι πειστικόν, προοιμίου μὴν τοῦ περὶ

λόγους δύναμιν ἔχειν. ἵνα γὰρ εὐμενῶς, καὶ διὰ τὴν εὐμένειαν

(5)εὐμαθέστερον, τὴν ἐπίταξιν, ὃ δή ἐστιν ὁ νόμος, δέξηται ᾧ τὸν

νόμον ὁ νομοθέτης λέγει, τούτου χάριν εἰρῆσθαί μοι κατεφάνη

πᾶς ὁ λόγος οὗτος, ὃν πείθων εἶπεν ὁ λέγων· διὸ δὴ κατά

723bγε τὸν ἐμὸν λόγον τοῦτ’ αὐτό, προοίμιον, ἀλλ’ οὐ λόγος ἂν

ὀρθῶς προσαγορεύοιτο εἶναι τοῦ νόμου. ταῦτ’ οὖν εἰπών,

τί τὸ μετὰ τοῦτο ἄν μοι βουληθείην εἰρῆσθαι; τόδε, ὡς

τὸν νομοθέτην πρὸ πάντων τε ἀεὶ τῶν νόμων χρεών ἐστιν

(5)μὴ ἀμοίρους αὐτοὺς προοιμίων ποιεῖν καὶ καθ’ ἕκαστον, ᾗ

διοίσουσιν ἑαυτῶν ὅσον νυνδὴ τὼ λεχθέντε διηνεγκάτην.

     {ΚΛ.} Τό γ’ ἐμὸν οὐκ ἂν ἄλλως νομοθετεῖν διακελεύοιτο

ἡμῖν τὸν τούτων ἐπιστήμονα.

723c     {ΑΘ.} Καλῶς μὲν τοίνυν, ὦ Κλεινία, δοκεῖς μοι τό γε

τοσοῦτον λέγειν, ὅτι πᾶσίν γε νόμοις ἔστιν προοίμια καὶ ὅτι

πάσης ἀρχόμενον νομοθεσίας χρὴ προτιθέναι παντὸς τοῦ

λόγου τὸ πεφυκὸς προοίμιον ἑκάστοις_οὐ γὰρ σμικρὸν τὸ

(5)μετὰ τοῦτό ἐστιν ῥηθησόμενον, οὐδ’ ὀλίγον διαφέρον ἢ σαφῶς

ἢ μὴ σαφῶς αὐτὰ μνημονεύεσθαι_τὸ μέντοι μεγάλων πέρι

λεγομένων νόμων καὶ σμικρῶν εἰ ὁμοίως προοιμιάζεσθαι

προστάττοιμεν, οὐκ ἂν ὀρθῶς λέγοιμεν. οὐδὲ γὰρ ᾄσματος

723dοὐδὲ λόγου παντὸς δεῖ τὸ τοιοῦτον δρᾶν_καίτοι πέφυκέν

γε εἶναι πᾶσιν, ἀλλ’ οὐ χρηστέον ἅπασιν_αὐτῷ δὲ τῷ τε

ῥήτορι καὶ τῷ μελῳδῷ καὶ νομοθέτῃ τὸ τοιοῦτον ἑκάστοτε

ἐπιτρεπτέον.

(5)     {ΚΛ.} Ἀληθέστατα δοκεῖς μοι λέγειν. ἀλλὰ δὴ μηκέτ’, ὦ

ξένε, διατριβὴν πλείω τῆς μελλήσεως ποιώμεθα, ἐπὶ δὲ τὸν

λόγον ἐπανέλθωμεν καὶ ἀπ’ ἐκείνων ἀρχώμεθα, εἴ σοι φίλον,

ὧν οὐχ ὡς προοιμιαζόμενος εἶπες τότε. πάλιν οὖν, οἷόν

723eφασιν οἱ παίζοντες, ἀμεινόνων ἐξ ἀρχῆς δευτέρων ἐπαναπο-

λήσωμεν, ὡς προοίμιον ἀλλ’ οὐ τὸν τυχόντα λόγον περαί-

νοντες, καθάπερ ἄρτι· λάβωμεν δ’ αὐτῶν ἀρχὴν ὁμολογοῦντες

προοιμιάζεσθαι. καὶ τὰ μὲν περὶ θεῶν τιμῆς προγόνων τε

(5)θεραπείας, καὶ τὰ νυνδὴ λεχθέντα ἱκανά· τὰ δ’ ἑξῆς πειρώ-

μεθα λέγειν, μέχριπερ ἄν σοι πᾶν τὸ προοίμιον ἱκανῶς

εἰρῆσθαι δοκῇ. μετὰ δὲ τοῦτο ἤδη τοὺς νόμους αὐτοὺς διέξει

λέγων.

724a     {ΑΘ.} Οὐκοῦν περὶ θεῶν μὲν καὶ τῶν μετὰ θεοὺς καὶ

γονέων ζώντων τε πέρι καὶ τελευτησάντων τότε ἱκανῶς

προοιμιασάμεθα, ὡς νῦν λέγομεν· τὸ δὲ ἀπολειπόμενον ἔτι

τοῦ τοιούτου φαίνῃ μοι σὺ διακελεύεσθαι τὰ νῦν οἷον πρὸς

(5)τὸ φῶς ἐπανάγειν.

     {ΚΛ.} Παντάπασι μὲν οὖν.

     {ΑΘ.} Ἀλλὰ μὴν μετά γε τὰ τοιαῦτα, ὡς χρὴ τὰ περὶ

τὰς αὑτῶν ψυχὰς καὶ τὰ σώματα καὶ τὰς οὐσίας σπουδῆς

724bτε πέρι καὶ ἀνέσεως ἴσχειν, προσῆκόν τ’ ἐστὶ καὶ κοινό-

τατον ἀναπεμπαζομένους τόν τε λέγοντα καὶ τοὺς ἀκούοντας

παιδείας γίγνεσθαι κατὰ δύναμιν ἐπηβόλους· ταῦτ’ οὖν ἡμῖν

αὐτὰ μετ’ ἐκεῖνα ὄντως ἐστὶν ῥητέα τε καὶ ἀκουστέα.

(5)     {ΚΛ.} Ὀρθότατα λέγεις.