884a     {ΑΘ.} Μετὰ δὲ τὰς αἰκίας περὶ παντὸς ἓν εἰρήσθω τοιόνδε

τι νόμιμον βιαίων πέρι· Τῶν ἀλλοτρίων μηδένα μηδὲν

φέρειν μηδὲ ἄγειν, μηδ’ αὖ χρῆσθαι μηδενὶ τῶν τοῦ πέλας,

ἐὰν μὴ πείσῃ τὸν κεκτημένον· ἐκ γὰρ δὴ τοῦ τοιούτου πάντα

(5)ἠρτημένα τά τε εἰρημένα κακὰ γέγονε καὶ ἔστι καὶ ἔσται.

μέγιστα δὲ δὴ τῶν λοιπῶν αἱ τῶν νέων ἀκολασίαι τε καὶ

ὕβρεις, εἰς μέγιστα δέ, ὅταν εἰς ἱερὰ γίγνωνται, καὶ δια-

φερόντως αὖ μεγάλα, ὅταν εἰς δημόσια καὶ ἅγια ἢ κατὰ

μέρη κοινὰ φυλετῶν ἤ τινων ἄλλων τοιούτων κεκοινωνη-

885aκότων· εἰς ἱερὰ δὲ ἴδια καὶ τάφους δεύτερα καὶ δευτέρως,

εἰς δὲ γονέας τρίτα, χωρὶς τῶν ἔμπροσθεν εἰρημένων, ὅταν

ὑβρίζῃ τις. τέταρτον δὲ γένος ὕβρεως, ὅταν ἀφροντιστῶν

τις ἀρχόντων ἄγῃ ἢ φέρῃ ἢ χρῆταί τινι τῶν ἐκείνων μὴ

(5)πείσας αὐτούς, πέμπτον δὲ τὸ πολιτικὸν ἂν εἴη ἑκάστου

τῶν πολιτῶν ὑβρισθὲν δίκην ἐπικαλούμενον. οἷς δὴ δοτέον

εἰς κοινὸν νόμον ἑκάστοις. ἱεροσυλία μὲν γὰρ εἴρηται

885bσυλλήβδην, βίαιός τε καὶ λάθρᾳ ἐὰν γίγνηται, τί χρὴ πά-

σχειν· ὅσα δὲ λόγῳ καὶ ὅσα ἔργῳ περὶ θεοὺς ὑβρίζει τις

λέγων ἢ πράττων, τὸ παραμύθιον ὑποθεμένῳ ῥητέον ἃ δεῖ

πάσχειν. ἔστω δὴ τόδε. Θεοὺς ἡγούμενος εἶναι κατὰ

(5)νόμους οὐδεὶς πώποτε οὔτε ἔργον ἀσεβὲς ἠργάσατο ἑκὼν

οὔτε λόγον ἀφῆκεν ἄνομον, ἀλλὰ ἓν δή τι τῶν τριῶν πάσχων,

ἢ τοῦτο, ὅπερ εἶπον, οὐχ ἡγούμενος, ἢ τὸ δεύτερον ὄντας οὐ

φροντίζειν ἀνθρώπων, ἢ τρίτον εὐπαραμυθήτους εἶναι θυσίαις

τε καὶ εὐχαῖς παραγομένους.

885c     {ΚΛ.} Τί οὖν δὴ δρῷμεν ἂν ἢ καὶ λέγοιμεν πρὸς αὐτούς;

     {ΑΘ.} Ὠγαθέ, ἐπακούσωμεν αὐτῶν πρῶτον ἃ τῷ κατα-

φρονεῖν ἡμῶν προσπαίζοντας αὐτοὺς λέγειν μαντεύομαι.

     {ΚΛ.} Ποῖα δή;

(5)     {ΑΘ.} Ταῦτα τάχ’ ἂν ἐρεσχηλοῦντες εἴποιεν· Ὦ ξένε

Ἀθηναῖε καὶ Λακεδαιμόνιε καὶ Κνώσιε, ἀληθῆ λέγετε.

ἡμῶν γὰρ οἱ μὲν τὸ παράπαν θεοὺς οὐδαμῶς νομίζομεν, οἱ

δὲ οἵους ὑμεῖς λέγετε. ἀξιοῦμεν δή, καθάπερ ὑμεῖς ἠξιώκατε

885dπερὶ νόμων, πρὶν ἀπειλεῖν ἡμῖν σκληρῶς, ὑμᾶς πρότερον

ἐπιχειρεῖν πείθειν καὶ διδάσκειν ὡς εἰσὶ θεοί, τεκμήρια

λέγοντες ἱκανά, καὶ ὅτι βελτίους ἢ παρὰ τὸ δίκαιον ὑπό

τινων δώρων παρατρέπεσθαι κηλούμενοι. νῦν μὲν γὰρ ταῦτα

(5)ἀκούοντές τε καὶ τοιαῦθ’ ἕτερα τῶν λεγομένων ἀρίστων εἶναι

ποιητῶν τε καὶ ῥητόρων καὶ μάντεων καὶ ἱερέων καὶ ἄλλων

μυριάκις μυρίων, οὐκ ἐπὶ τὸ μὴ δρᾶν τὰ ἄδικα τρεπόμεθα οἱ

885eπλεῖστοι, δράσαντες δ’ ἐξακεῖσθαι πειρώμεθα. παρὰ δὲ δὴ

νομοθετῶν, φασκόντων εἶναι μὴ ἀγρίων ἀλλὰ ἡμέρων, ἀξιοῦ-

μεν πειθοῖ πρῶτον χρῆσθαι πρὸς ἡμᾶς, εἰ μὴ πολλῷ βελτίω

τῶν ἄλλων λέγοντας περὶ θεῶν ὡς εἰσίν, ἀλλ’ οὖν βελτίω

(5)γε πρὸς ἀλήθειαν, καὶ τάχα πειθοίμεθ’ ἂν ἴσως ὑμῖν. ἀλλ’

ἐπιχειρεῖτε, εἴ τι μέτριον λέγομεν, εἰπεῖν ἃ προκαλούμεθα.

     {ΚΛ.} Οὐκοῦν, ὦ ξένε, δοκεῖ ῥᾴδιον εἶναι ἀληθεύοντας

λέγειν ὡς εἰσὶν θεοί;

886a     {ΑΘ.} Πῶς;

     {ΚΛ.} Πρῶτον μὲν γῆ καὶ ἥλιος ἄστρα τε καὶ τὰ σύμ-

παντα, καὶ τὰ τῶν ὡρῶν διακεκοσμημένα καλῶς οὕτως, ἐνιαυ-

τοῖς τε καὶ μησὶν διειλημμένα· καὶ ὅτι πάντες Ἕλληνές τε

(5)καὶ βάρβαροι νομίζουσιν εἶναι θεούς.

     {ΑΘ.} Φοβοῦμαί γε, ὦ μακάριε, τοὺς μοχθηρούς_οὐ γὰρ

δή ποτε εἴποιμ’ ἂν ὥς γε αἰδοῦμαι_μή πως ἡμῶν κατα-

φρονήσωσιν. ὑμεῖς μὲν γὰρ οὐκ ἴστε αὐτῶν πέρι τὴν τῆς

διαφορᾶς αἰτίαν, ἀλλ’ ἡγεῖσθε ἀκρατείᾳ μόνον ἡδονῶν τε

886bκαὶ ἐπιθυμιῶν ἐπὶ τὸν ἀσεβῆ βίον ὁρμᾶσθαι τὰς ψυχὰς

αὐτῶν.

     {ΚΛ.} Τὸ δὲ τί πρὸς τούτοις αἴτιον ἄν, ὦ ξένε, εἴη;

     {ΑΘ.} Σχεδὸν ὃ παντάπασιν ὑμεῖς ἔξω ζῶντες οὐκ ἂν

(5)εἰδείητε, ἀλλὰ ὑμᾶς ἂν λανθάνοι.

     {ΚΛ.} Τί δὴ τοῦτο φράζεις τὰ νῦν;

     {ΑΘ.} Ἀμαθία τις μάλα χαλεπή, δοκοῦσα εἶναι μεγίστη

φρόνησις.

     {ΚΛ.} Πῶς λέγεις;

(10)     {ΑΘ.} Εἰσὶν ἡμῖν ἐν γράμμασιν λόγοι κείμενοι, οἳ παρ’ ὑμῖν

οὐκ εἰσὶν δι’ ἀρετὴν πολιτείας, ὡς ἐγὼ μανθάνω, οἱ μὲν ἔν

886cτισι μέτροις, οἱ δὲ καὶ ἄνευ μέτρων λέγοντες περὶ θεῶν,

οἱ μὲν παλαιότατοι ὡς γέγονεν ἡ πρώτη φύσις οὐρανοῦ

τῶν τε ἄλλων, προϊόντες δὲ τῆς ἀρχῆς οὐ πολὺ θεογονίαν

διεξέρχονται, γενόμενοί τε ὡς πρὸς ἀλλήλους ὡμίλησαν· ἃ

(5)τοῖς ἀκούουσιν εἰ μὲν εἰς ἄλλο τι καλῶς ἢ μὴ καλῶς ἔχει,

οὐ ῥᾴδιον ἐπιτιμᾶν παλαιοῖς οὖσιν, εἰς μέντοι γονέων τε

θεραπείας καὶ τιμὰς οὐκ ἂν ἔγωγέ ποτε ἐπαινῶν εἴποιμι

οὔτε ὡς ὠφέλιμα οὔτε ὡς τὸ παράπαν ὄντως εἴρηται. τὰ

886dμὲν οὖν δὴ τῶν ἀρχαίων πέρι μεθείσθω καὶ χαιρέτω, καὶ

ὅπῃ θεοῖσιν φίλον, λεγέσθω ταύτῃ· τὰ δὲ τῶν νέων ἡμῖν

καὶ σοφῶν αἰτιαθήτω ὅπῃ κακῶν αἴτια. τόδε οὖν οἱ τῶν

τοιούτων ἐξεργάζονται λόγοι· ἐμοῦ γὰρ καὶ σοῦ, ὅταν τεκ-

(5)μήρια λέγωμεν ὡς εἰσὶν θεοί, ταῦτα αὐτὰ προφέροντες,

ἥλιόν τε καὶ σελήνην καὶ ἄστρα καὶ γῆν ὡς θεοὺς καὶ θεῖα

ὄντα, ὑπὸ τῶν σοφῶν τούτων ἀναπεπεισμένοι ἂν λέγοιεν

ὡς γῆν τε καὶ λίθους ὄντα αὐτὰ καὶ οὐδὲν τῶν ἀνθρωπείων

886eπραγμάτων φροντίζειν δυνάμενα, λόγοισι δὲ ταῦτα εὖ πως

εἰς τὸ πιθανὸν περιπεπεμμένα.

     {ΚΛ.} Χαλεπόν γε λόγον, ὦ ξένε, εἰρηκὼς τυγχάνεις, εἴ

γε εἷς ἦν μόνον· νῦν δὲ ὅτε πάμπολλοι τυγχάνουσιν, ἔτι

(5)χαλεπώτερον ἂν εἴη.

     {ΑΘ.} Τί οὖν δή; τί λέγομεν; τί χρὴ δρᾶν ἡμᾶς; πότερον

ἀπολογησώμεθα οἷον κατηγορήσαντός τινος ἐν ἀσεβέσιν

ἀνθρώποις ἡμῶν, φεύγουσι περὶ τῆς νομοθεσίας λέγουσιν

887aὡς δεινὰ ἐργαζόμεθα νομοθετοῦντες ὡς ὄντων θεῶν; ἢ χαί-

ρειν ἐάσαντες ἐπὶ τοὺς νόμους τρεπώμεθα πάλιν, μὴ καὶ

τὸ προοίμιον ἡμῖν μακρότερον γίγνηται τῶν νόμων; οὐ γάρ

τι βραχὺς ὁ λόγος ἐκταθεὶς ἂν γίγνοιτο, εἰ τοῖσιν ἐπιθυ-

(5)μοῦσιν ἀσεβεῖν τὰ μὲν ἀποδείξαιμεν μετρίως τοῖς λόγοις

ὧν ἔφραζον δεῖν πέρι λέγειν, τὸν δὲ εἰς φόβον τρέψαιμεν,

τὰ δὲ δυσχεραίνειν ποιήσαντες, ὅσα πρέπει μετὰ ταῦτα ἤδη

νομοθετοῖμεν.

887b     {ΚΛ.} Ἀλλ’, ὦ ξένε, πολλάκις μὲν ὥς γε ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ

τοῦτ’ αὐτὸ εἰρήκαμεν, ὡς οὐδὲν ἐν τῷ παρόντι δεῖ προτιμᾶν

βραχυλογίαν μᾶλλον ἢ μῆκος_οὐδεὶς γὰρ ἡμᾶς, τὸ λεγό-

μενον, ἐπείγων διώκει_γελοῖον δὴ καὶ φαῦλον τὸ πρὸ τῶν

(5)βελτίστων τὰ βραχύτερα αἱρουμένους φαίνεσθαι. διαφέρει

δ’ οὐ σμικρὸν ἁμῶς γέ πως πιθανότητά τινα τοὺς λόγους

ἡμῶν ἔχειν, ὡς θεοί τ’ εἰσὶν καὶ ἀγαθοί, δίκην τιμῶντες

διαφερόντως ἀνθρώπων· σχεδὸν γὰρ τοῦτο ἡμῖν ὑπὲρ ἁπάν-

887cτων τῶν νόμων κάλλιστόν τε καὶ ἄριστον προοίμιον ἂν

εἴη. μηδὲν οὖν δυσχεράναντες μηδὲ ἐπειχθέντες, ἥντινά

ποτε ἔχομεν δύναμιν εἰς πειθὼ τῶν τοιούτων λόγων, μηδὲν

ἀποθέμενοι διεξέλθωμεν εἰς τὸ δυνατὸν ἱκανῶς.

(5)     {ΑΘ.} Εὐχήν μοι δοκεῖ παρακαλεῖν ὁ λεγόμενος ὑπὸ σοῦ

νῦν λόγος, ἐπειδὴ προθύμως συντείνεις· μέλλειν δὲ οὐκέτι

ἐγχωρεῖ λέγειν. φέρε δή, πῶς ἄν τις μὴ θυμῷ λέγοι περὶ

θεῶν ὡς εἰσίν; ἀνάγκη γὰρ δὴ χαλεπῶς φέρειν καὶ μισεῖν

887dἐκείνους οἳ τούτων ἡμῖν αἴτιοι τῶν λόγων γεγένηνται καὶ

γίγνονται νῦν, οὐ πειθόμενοι τοῖς μύθοις οὓς ἐκ νέων παίδων

ἔτι ἐν γάλαξι τρεφόμενοι τροφῶν τε ἤκουον καὶ μητέρων,

οἷον ἐν ἐπῳδαῖς μετά τε παιδιᾶς καὶ μετὰ σπουδῆς λεγο-

(5)μένων καὶ μετὰ θυσιῶν ἐν εὐχαῖς αὐτοὺς ἀκούοντές τε, καὶ

ὄψεις ὁρῶντες ἑπομένας αὐτοῖς ἃς ἥδιστα ὅ γε νέος ὁρᾷ τε

καὶ ἀκούει πραττομένας θυόντων, ἐν σπουδῇ τῇ μεγίστῃ τοὺς

αὑτῶν γονέας ὑπὲρ αὑτῶν τε καὶ ἐκείνων ἐσπουδακότας, ὡς

887eὅτι μάλιστα οὖσιν θεοῖς εὐχαῖς προσδιαλεγομένους καὶ ἱκε-

τείαις, ἀνατέλλοντός τε ἡλίου καὶ σελήνης καὶ πρὸς δυσμὰς

ἰόντων προκυλίσεις ἅμα καὶ προσκυνήσεις ἀκούοντές τε καὶ

ὁρῶντες Ἑλλήνων τε καὶ βαρβάρων πάντων ἐν συμφοραῖς

(5)παντοίαις ἐχομένων καὶ ἐν εὐπραγίαις, οὐχ ὡς οὐκ ὄντων

ἀλλ’ ὡς ὅτι μάλιστα ὄντων καὶ οὐδαμῇ ὑποψίαν ἐνδιδόντων

ὡς οὐκ εἰσὶν θεοί_τούτων δὴ πάντων ὅσοι καταφρονήσαντες

οὐδὲ ἐξ ἑνὸς ἱκανοῦ λόγου, ὡς φαῖεν ἂν ὅσοι καὶ σμικρὸν

νοῦ κέκτηνται, νῦν ἀναγκάζουσιν ἡμᾶς λέγειν ἃ λέγομεν,

888aπῶς τούτους ἄν τις ἐν πρᾳέσι λόγοις δύναιτο νουθετῶν ἅμα

διδάσκειν περὶ θεῶν πρῶτον ὡς εἰσίν; τολμητέον δέ· οὐ γὰρ

ἅμα γε δεῖ μανῆναι τοὺς μὲν ὑπὸ λαιμαργίας ἡδονῆς ἡμῶν,

τοὺς δ’ ὑπὸ τοῦ θυμοῦσθαι τοῖς τοιούτοις. ἴτω δὴ πρόρρησις

(5)τοιάδε τις ἄθυμος τοῖς οὕτω τὴν διάνοιαν διεφθαρμένοις, καὶ

λέγωμεν πρᾴως, σβέσαντες τὸν θυμόν, ὡς ἑνὶ διαλεγόμενοι

τῶν τοιούτων· Ὦ παῖ, νέος εἶ, προϊὼν δέ σε ὁ χρόνος ποιήσει

888bπολλὰ ὧν νῦν δοξάζεις μεταβαλόντα ἐπὶ τἀναντία τίθεσθαι·

περίμεινον οὖν εἰς τότε κριτὴς περὶ τῶν μεγίστων γίγνεσθαι,

μέγιστον δέ, ὃ νῦν οὐδὲν ἡγῇ σύ, τὸ περὶ τοὺς θεοὺς ὀρθῶς

διανοηθέντα ζῆν καλῶς ἢ μή. πρῶτον δὲ περὶ αὐτῶν ἕν

(5)τι μέγα σοι μηνύων οὐκ ἄν ποτε φανείην ψευδής, τὸ τοιόνδε.

οὐ σὺ μόνος οὐδὲ οἱ σοὶ φίλοι πρῶτοι καὶ πρῶτον ταύτην

δόξαν περὶ θεῶν ἔσχετε, γίγνονται δὲ ἀεὶ πλείους ἢ ἐλάττους

ταύτην τὴν νόσον ἔχοντες· τόδε τοίνυν σοι, παραγεγονὼς

888cαὐτῶν πολλοῖσι, φράζοιμ’ ἄν, τὸ μηδένα πώποτε λαβόντα

ἐκ νέου ταύτην τὴν δόξαν περὶ θεῶν, ὡς οὐκ εἰσίν, δια-

τελέσαι πρὸς γῆρας μείναντα ἐν ταύτῃ τῇ διανοήσει, τὰ δύο

μέντοι πάθη περὶ θεοὺς μεῖναι, πολλοῖσι μὲν οὔ, μεῖναι δὲ

(5)οὖν τισιν, τὸ τοὺς θεοὺς εἶναι μέν, φροντίζειν δὲ οὐδὲν τῶν

ἀνθρωπίνων, καὶ τὸ μετὰ τοῦτο, ὡς φροντίζουσι μέν, εὐ-

παραμύθητοι δ’ εἰσὶν θύμασιν καὶ εὐχαῖς. τὸ δὴ σαφὲς

ἂν γενόμενόν σοι περὶ αὐτῶν κατὰ δύναμιν δόγμα, ἂν ἐμοὶ

πείθῃ, περιμενεῖς, ἀνασκοπῶν εἴτε οὕτως εἴτε ἄλλως ἔχει,

888dπυνθανόμενος παρά τε τῶν ἄλλων καὶ δὴ καὶ μάλιστα καὶ

παρὰ τοῦ νομοθέτου· ἐν δὲ δὴ τούτῳ τῷ χρόνῳ μὴ τολμήσῃς

περὶ θεοὺς μηδὲν ἀσεβῆσαι. πειρατέον γὰρ τῷ τοὺς νόμους

σοι τιθέντι νῦν καὶ εἰς αὖθις διδάσκειν περὶ αὐτῶν τούτων

(5)ὡς ἔχει.

     {ΚΛ.} Κάλλισθ’ ἡμῖν, ὦ ξένε, μέχρι γε τοῦ νῦν εἴρηται.

     {ΑΘ.} Παντάπασι μὲν οὖν, ὦ Μέγιλλέ τε καὶ Κλεινία·

λελήθαμεν δ’ ἡμᾶς αὐτοὺς εἰς θαυμαστὸν λόγον ἐμπεπτω-

κότες.

(10)     {ΚΛ.} Τὸν ποῖον δὴ λέγεις;

888e     {ΑΘ.} Τὸν παρὰ πολλοῖς δοξαζόμενον εἶναι σοφώτατον

ἁπάντων λόγων.

     {ΚΛ.} Φράζ’ ἔτι σαφέστερον.

     {ΑΘ.} Λέγουσί πού τινες ὡς πάντα ἐστὶ τὰ πράγματα

(5)γιγνόμενα καὶ γενόμενα καὶ γενησόμενα τὰ μὲν φύσει, τὰ

δὲ τέχνῃ, τὰ δὲ διὰ τύχην.

     {ΚΛ.} Οὐκοῦν καλῶς;

     {ΑΘ.} Εἰκός γέ τοί που σοφοὺς ἄνδρας ὀρθῶς λέγειν·

889aἑπόμενοί γε μὴν αὐτοῖς σκεψώμεθα τοὺς ἐκεῖθεν τί ποτε

καὶ τυγχάνουσι διανοούμενοι.

     {ΚΛ.} Πάντως.

     {ΑΘ.} Ἔοικε, φασίν, τὰ μὲν μέγιστα αὐτῶν καὶ κάλλιστα

(5)ἀπεργάζεσθαι φύσιν καὶ τύχην, τὰ δὲ σμικρότερα τέχνην,

ἣν δὴ παρὰ φύσεως λαμβάνουσαν τὴν τῶν μεγάλων καὶ

πρώτων γένεσιν ἔργων, πλάττειν καὶ τεκταίνεσθαι πάντα τὰ

σμικρότερα, ἃ δὴ τεχνικὰ πάντες προσαγορεύομεν.

     {ΚΛ.} Πῶς λέγεις;

889b     {ΑΘ.} Ὧδ’ ἔτι σαφέστερον ἐρῶ. πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γῆν

καὶ ἀέρα φύσει πάντα εἶναι καὶ τύχῃ φασίν, τέχνῃ δὲ οὐδὲν

τούτων, καὶ τὰ μετὰ ταῦτα αὖ σώματα, γῆς τε καὶ ἡλίου

καὶ σελήνης ἄστρων τε πέρι, διὰ τούτων γεγονέναι παντελῶς

(5)ὄντων ἀψύχων· τύχῃ δὲ φερόμενα τῇ τῆς δυνάμεως ἕκαστα

ἑκάστων, ᾗ συμπέπτωκεν ἁρμόττοντα οἰκείως πως, θερμὰ

ψυχροῖς ἢ ξηρὰ πρὸς ὑγρὰ καὶ μαλακὰ πρὸς σκληρά, καὶ

889cπάντα ὁπόσα τῇ τῶν ἐναντίων κράσει κατὰ τύχην ἐξ ἀνάγ-

κης συνεκεράσθη, ταύτῃ καὶ κατὰ ταῦτα οὕτως γεγεννηκέναι

τόν τε οὐρανὸν ὅλον καὶ πάντα ὁπόσα κατ’ οὐρανόν, καὶ

ζῷα αὖ καὶ φυτὰ σύμπαντα, ὡρῶν πασῶν ἐκ τούτων γενο-

(5)μένων, οὐ δὲ διὰ νοῦν, φασίν, οὐδὲ διά τινα θεὸν οὐδὲ διὰ

τέχνην ἀλλά, ὃ λέγομεν, φύσει καὶ τύχῃ. τέχνην δὲ

ὕστερον ἐκ τούτων ὑστέραν γενομένην, αὐτὴν θνητὴν ἐκ

889dθνητῶν ὕστερα γεγεννηκέναι παιδιάς τινας, ἀληθείας οὐ

σφόδρα μετεχούσας, ἀλλὰ εἴδωλ’ ἄττα συγγενῆ ἑαυτῶν,

οἷ’ ἡ γραφικὴ γεννᾷ καὶ μουσικὴ καὶ ὅσαι ταύταις εἰσὶν

συνέριθοι τέχναι· αἳ δέ τι καὶ σπουδαῖον ἄρα γεννῶσι τῶν

(5)τεχνῶν, εἶναι ταύτας ὁπόσαι τῇ φύσει ἐκοίνωσαν τὴν αὑτῶν

δύναμιν, οἷον αὖ ἰατρικὴ καὶ γεωργικὴ καὶ γυμναστική. καὶ

δὴ καὶ τὴν πολιτικὴν σμικρόν τι μέρος εἶναί φασιν κοινω-

νοῦν φύσει, τέχνῃ δὲ τὸ πολύ, οὕτω δὲ καὶ τὴν νομοθεσίαν

889eπᾶσαν οὐ φύσει, τέχνῃ δέ, ἧς οὐκ ἀληθεῖς εἶναι τὰς θέσεις.

     {ΚΛ.} Πῶς λέγεις;

     {ΑΘ.} Θεούς, ὦ μακάριε, εἶναι πρῶτόν φασιν οὗτοι τέχνῃ,

οὐ φύσει ἀλλά τισιν νόμοις, καὶ τούτους ἄλλους ἄλλῃ, ὅπῃ

(5)ἕκαστοι ἑαυτοῖσι συνωμολόγησαν νομοθετούμενοι· καὶ δὴ

καὶ τὰ καλὰ φύσει μὲν ἄλλα εἶναι, νόμῳ δὲ ἕτερα, τὰ δὲ

δὴ δίκαια οὐδ’ εἶναι τὸ παράπαν φύσει, ἀλλ’ ἀμφισβητοῦντας

διατελεῖν ἀλλήλοις καὶ μετατιθεμένους ἀεὶ ταῦτα, ἃ δ’ ἂν

890aμετάθωνται καὶ ὅταν, τότε κύρια ἕκαστα εἶναι, γιγνόμενα

τέχνῃ καὶ τοῖς νόμοις ἀλλ’ οὐ δή τινι φύσει. ταῦτ’ ἐστίν,

ὦ φίλοι, ἅπαντα ἀνδρῶν σοφῶν παρὰ νέοις ἀνθρώποις,

ἰδιωτῶν τε καὶ ποιητῶν, φασκόντων εἶναι τὸ δικαιότατον

(5)ὅτι τις ἂν νικᾷ βιαζόμενος· ὅθεν ἀσέβειαί τε ἀνθρώποις

ἐμπίπτουσιν νέοις, ὡς οὐκ ὄντων θεῶν οἵους ὁ νόμος προς-

τάττει διανοεῖσθαι δεῖν, στάσεις τε διὰ ταῦτα ἑλκόντων πρὸς

τὸν κατὰ φύσιν ὀρθὸν βίον, ὅς ἐστιν τῇ ἀληθείᾳ κρατοῦντα

ζῆν τῶν ἄλλων καὶ μὴ δουλεύοντα ἑτέροισι κατὰ νόμον.

890b     {ΚΛ.} Οἷον διελήλυθας, ὦ ξένε, λόγον, καὶ ὅσην λώβην

ἀνθρώπων νέων δημοσίᾳ πόλεσίν τε καὶ ἰδίοις οἴκοις.

     {ΑΘ.} Ἀληθῆ μέντοι λέγεις, ὦ Κλεινία. τί οὖν οἴει χρῆναι

δρᾶν τὸν νομοθέτην, οὕτω τούτων πάλαι παρεσκευασμένων;

(5)ἢ μόνον ἀπειλεῖν στάντα ἐν τῇ πόλει σύμπασι τοῖς ἀνθρώ-

ποις, ὡς εἰ μὴ φήσουσιν εἶναι θεοὺς καὶ διανοηθήσονται

δοξάζοντες τοιούτους οἵους φησὶν ὁ νόμος_καὶ περὶ καλῶν

καὶ δικαίων καὶ περὶ ἁπάντων τῶν μεγίστων ὁ αὐτὸς λόγος,

890cὅσα δὲ πρὸς ἀρετὴν τείνει καὶ κακίαν, ὡς δεῖ ταῦτα οὕτω

πράττειν διανοουμένους ὅπῃπερ ἂν ὁ νομοθέτης ὑφηγήσηται

γράφων_ὃς δ’ ἂν μὴ παρέχηται ἑαυτὸν τοῖς νόμοις εὐπειθῆ,

τὸν μὲν δεῖν τεθνάναι, τὸν δέ τινα πληγαῖς καὶ δεσμοῖς,

(5)τὸν δὲ ἀτιμίαις, ἄλλους δὲ πενίαις κολάζεσθαι καὶ φυγαῖς·

πειθὼ δὲ τοῖς ἀνθρώποις, ἅμα τιθέντα αὐτοῖς τοὺς νό-

μους, μηδεμίαν ἔχειν τοῖς λόγοις προσάπτοντα εἰς δύναμιν

ἡμεροῦν;

890d     {ΚΛ.} Μηδαμῶς, ὦ ξένε, ἀλλ’ εἴπερ τυγχάνει γε οὖσα

καὶ σμικρὰ πειθώ τις περὶ τὰ τοιαῦτα, δεῖ μηδαμῇ κάμνειν

τόν γε ἄξιον καὶ σμικροῦ νομοθέτην, ἀλλὰ πᾶσαν, τὸ λεγό-

μενον, φωνὴν ἱέντα, τῷ παλαιῷ νόμῳ ἐπίκουρον γίγνεσθαι

(5)λόγῳ ὡς εἰσὶν θεοὶ καὶ ὅσα νυνδὴ διῆλθες σύ, καὶ δὴ καὶ

νόμῳ αὐτῷ βοηθῆσαι καὶ τέχνῃ, ὡς ἐστὸν φύσει ἢ φύσεως

οὐχ ἧττον, εἴπερ νοῦ γέ ἐστιν γεννήματα κατὰ λόγον ὀρθόν,

ὃν σύ τε λέγειν μοι φαίνῃ καὶ ἐγώ σοι πιστεύω τὰ νῦν.

890e     {ΑΘ.} Ὦ προθυμότατε Κλεινία, τί δ’; οὐ χαλεπά τέ ἐστι

συνακολουθεῖν λόγοις οὕτως εἰς πλήθη λεγόμενα, μήκη τε

αὖ κέκτηται διωλύγια;

     {ΚΛ.} Τί δέ, ὦ ξένε; περὶ μέθης μὲν καὶ μουσικῆς οὕτω

(5)μακρὰ λέγοντας ἡμᾶς αὐτοὺς περιεμείναμεν, περὶ θεῶν δὲ

καὶ τῶν τοιούτων οὐχ ὑπομενοῦμεν; καὶ μὴν καὶ νομοθεσίᾳ

γέ ἐστίν που τῇ μετὰ φρονήσεως μεγίστη βοήθεια, διότι

891aτὰ περὶ νόμους προστάγματα ἐν γράμμασι τεθέντα, ὡς

δώσοντα εἰς πάντα χρόνον ἔλεγχον, πάντως ἠρεμεῖ, ὥστε

οὔτ’ εἰ χαλεπὰ κατ’ ἀρχὰς ἀκούειν ἐστὶν φοβητέον, ἅ γ’

ἔσται καὶ τῷ δυσμαθεῖ πολλάκις ἐπανιόντι σκοπεῖν, οὔτε

(5)εἰ μακρά, ὠφέλιμα δέ, διὰ ταῦτα λόγον οὐδαμῇ ἔχει οὐδὲ

ὅσιον ἔμοιγε εἶναι φαίνεται τὸ μὴ οὐ βοηθεῖν τούτοις τοῖς

λόγοις πάντα ἄνδρα κατὰ δύναμιν.

     {ΜΕ.} Ἄριστα, ὦ ξένε, δοκεῖ μοι λέγειν Κλεινίας.

891b     {ΑΘ.} Καὶ μάλα γε, ὦ Μέγιλλε, ποιητέον τε ὡς λέγει.

καὶ γὰρ εἰ μὴ κατεσπαρμένοι ἦσαν οἱ τοιοῦτοι λόγοι ἐν τοῖς

πᾶσιν ὡς ἔπος εἰπεῖν ἀνθρώποις, οὐδὲν ἂν ἔδει τῶν ἐπα-

μυνούντων λόγων ὡς εἰσὶν θεοί· νῦν δὲ ἀνάγκη. νόμοις

(5)οὖν διαφθειρομένοις τοῖς μεγίστοις ὑπὸ κακῶν ἀνθρώπων

τίνα καὶ μᾶλλον προσήκει βοηθεῖν ἢ νομοθέτην;

     {ΜΕ.} Οὐκ ἔστιν.

     {ΑΘ.} Ἀλλὰ δὴ λέγε μοι πάλιν, Κλεινία, καὶ σύ_κοι-

891cνωνὸν γὰρ δεῖ σε εἶναι τῶν λόγων_κινδυνεύει γὰρ ὁ λέγων

ταῦτα πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἀέρα πρῶτα ἡγεῖσθαι τῶν

πάντων εἶναι, καὶ τὴν φύσιν ὀνομάζειν ταῦτα αὐτά, ψυχὴν

δὲ ἐκ τούτων ὕστερον. ἔοικεν δὲ οὐ κινδυνεύειν ἀλλὰ

(5)ὄντως σημαίνειν ταῦτα ἡμῖν τῷ λόγῳ.

     {ΚΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

     {ΑΘ.} Ἆρ’ οὖν πρὸς Διὸς οἷον πηγήν τινα ἀνοήτου δόξης

ἀνηυρήκαμεν ἀνθρώπων ὁπόσοι πώποτε τῶν περὶ φύσεως

ἐφήψαντο ζητημάτων; σκόπει πάντα λόγον ἐξετάζων· οὐ

891dγὰρ δὴ σμικρόν γε τὸ διαφέρον, εἰ φανεῖεν οἱ λόγων ἁπτό-

μενοι ἀσεβῶν, ἄλλοις τε ἐξάρχοντες, μηδὲ εὖ τοῖς λόγοις

ἀλλ’ ἐξημαρτημένως χρώμενοι. δοκεῖ τοίνυν μοι ταῦτα

οὕτως ἔχειν.

(5)     {ΚΛ.} Εὖ λέγεις· ἀλλ’ ὅπῃ, πειρῶ φράζειν.

     {ΑΘ.} Ἔοικεν τοίνυν ἀηθεστέρων ἁπτέον εἶναι λόγων.

     {ΚΛ.} Οὐκ ὀκνητέον, ὦ ξένε. μανθάνω γὰρ ὡς νομο-

θεσίας ἐκτὸς οἰήσῃ βαίνειν, ἐὰν τῶν τοιούτων ἁπτώμεθα

891eλόγων. εἰ δὲ ἔστι μηδαμῇ ἑτέρως συμφωνῆσαι τοῖς νῦν

κατὰ νόμον λεγομένοις θεοῖς ὡς ὀρθῶς ἔχουσιν ἢ ταύτῃ,

λεκτέον, ὦ θαυμάσιε, καὶ ταύτῃ.

     {ΑΘ.} Λέγοιμ’ ἄν, ὡς ἔοικεν, ἤδη σχεδὸν οὐκ εἰωθότα

(5)λόγον τινὰ τόνδε. ὃ πρῶτον γενέσεως καὶ φθορᾶς αἴτιον

ἁπάντων, τοῦτο οὐ πρῶτον ἀλλὰ ὕστερον ἀπεφήναντο εἶναι

γεγονὸς οἱ τὴν τῶν ἀσεβῶν ψυχὴν ἀπεργασάμενοι λόγοι, ὃ δὲ

ὕστερον, πρότερον· ὅθεν ἡμαρτήκασι περὶ θεῶν τῆς ὄντως

οὐσίας.

892a     {ΚΛ.} Οὔπω μανθάνω.

     {ΑΘ.} Ψυχήν, ὦ ἑταῖρε, ἠγνοηκέναι κινδυνεύουσι μὲν

ὀλίγου σύμπαντες οἷόν τε ὂν τυγχάνει καὶ δύναμιν ἣν ἔχει,

τῶν τε ἄλλων αὐτῆς πέρι καὶ δὴ καὶ γενέσεως, ὡς ἐν

(5)πρώτοις ἐστί, σωμάτων ἔμπροσθεν πάντων γενομένη, καὶ

μεταβολῆς τε αὐτῶν καὶ μετακοσμήσεως ἁπάσης ἄρχει

παντὸς μᾶλλον· εἰ δὲ ἔστιν ταῦτα οὕτως, ἆρ’ οὐκ ἐξ ἀνάγκης

τὰ ψυχῆς συγγενῆ πρότερα ἂν εἴη γεγονότα τῶν σώματι

892bπροσηκόντων, οὔσης γ’ αὐτῆς πρεσβυτέρας ἢ σώματος;

     {ΚΛ.} Ἀνάγκη.

     {ΑΘ.} Δόξα δὴ καὶ ἐπιμέλεια καὶ νοῦς καὶ τέχνη καὶ νόμος

σκληρῶν καὶ μαλακῶν καὶ βαρέων καὶ κούφων πρότερα ἂν

(5)εἴη· καὶ δὴ καὶ τὰ μεγάλα καὶ πρῶτα ἔργα καὶ πράξεις

τέχνης ἂν γίγνοιτο, ὄντα ἐν πρώτοις, τὰ δὲ φύσει καὶ

φύσις, ἣν οὐκ ὀρθῶς ἐπονομάζουσιν αὐτὸ τοῦτο, ὕστερα καὶ

ἀρχόμενα ἂν ἐκ τέχνης εἴη καὶ νοῦ.

892c     {ΚΛ.} Πῶς οὐκ ὀρθῶς;

     {ΑΘ.} Φύσιν βούλονται λέγειν γένεσιν τὴν περὶ τὰ

πρῶτα· εἰ δὲ φανήσεται ψυχὴ πρῶτον, οὐ πῦρ οὐδὲ ἀήρ,

ψυχὴ δ’ ἐν πρώτοις γεγενημένη, σχεδὸν ὀρθότατα λέγοιτ’

(5)ἂν εἶναι διαφερόντως φύσει. ταῦτ’ ἔσθ’ οὕτως ἔχοντα, ἂν

ψυχήν τις ἐπιδείξῃ πρεσβυτέραν οὖσαν σώματος, ἄλλως

δὲ οὐδαμῶς.

     {ΚΛ.} Ἀληθέστατα λέγεις.

     {ΑΘ.} Οὐκοῦν τὰ μετὰ ταῦτα ἐπ’ αὐτὸ δὴ τοῦτο στελ-

(10)λώμεθα;

892d     {ΚΛ.} Τί μήν;

     {ΑΘ.} Φυλάττωμεν δὴ παντάπασιν ἀπατηλὸν λόγον, μή

πῃ πρεσβύτας ἡμᾶς ὄντας νεοπρεπὴς ὢν παραπείσῃ καὶ

διαφυγὼν καταγελάστους ποιήσῃ, καὶ δόξωμεν μείζονα ἐπι-

(5)βαλλόμενοι καὶ τῶν σμικρῶν ἀποτυχεῖν. σκοπεῖτε οὖν.

εἰ καθάπερ ποταμὸν ἡμᾶς ἔδει τρεῖς ὄντας διαβαίνειν ῥέοντα

σφόδρα, νεώτατος δ’ ἐγὼ τυγχάνων ἡμῶν καὶ πολλῶν ἔμ-

πειρος ῥευμάτων, εἶπον ὅτι πρῶτον ἐμὲ χρῆναι πειραθῆναι

892eκατ’ ἐμαυτόν, καταλιπόντα ὑμᾶς ἐν ἀσφαλεῖ, σκέψασθαι εἰ

διαβατός ἐστι πρεσβυτέροις οὖσι καὶ ὑμῖν, ἢ πῶς ἔχει, καὶ

φανέντος μὲν ταύτῃ, καλεῖν ὑμᾶς τότε καὶ συνδιαβιβάζειν

ἐμπειρίᾳ, εἰ δὲ ἄβατος ἦν ὡς ὑμῖν, ἐν ἐμοὶ τὸν κίνδυνον

(5)γεγονέναι, μετρίως ἂν ἐδόκουν λέγειν, καὶ δὴ καὶ νῦν ὁ

μέλλων ἐστὶ λόγος σφοδρότερος καὶ σχεδὸν ἴσως ἄβατος

ὡς τῇ σφῷν ῥώμῃ· μὴ δὴ σκοτοδινίαν ἴλιγγόν τε ὑμῖν

893aἐμποιήσῃ παραφερόμενός τε καὶ ἐρωτῶν ἀήθεις ὄντας ἀπο-

κρίσεων, εἶτ’ ἀσχημοσύνην ἀπρέπειάν τε ἐντέκῃ ἀηδῆ, δοκεῖ

δή μοι χρῆναι ποιεῖν οὑτωσὶ τὰ νῦν ἐμέ, ἀνερωτᾶν πρῶτον

ἐμαυτόν, ἀκουόντων ὑμῶν ἐν ἀσφαλεῖ, καὶ μετὰ ταῦτα ἀπο-

(5)κρίνασθαι πάλιν ἐμέ, καὶ τὸν λόγον ἅπαντα οὕτω διεξελθεῖν,

μέχριπερ ἂν ψυχῆς πέρι διαπεράνηται καὶ δείξῃ πρότερον

ὂν ψυχὴν σώματος.

     {ΚΛ.} Ἄριστ’, ὦ ξένε, δοκεῖς ἡμῖν εἰρηκέναι, ποίει τε ὡς

λέγεις.

893b     {ΑΘ.} Ἄγε δή, θεὸν εἴ ποτε παρακλητέον ἡμῖν, νῦν ἔστω

τοῦτο οὕτω γενόμενον_ἐπί γε ἀπόδειξιν ὡς εἰσὶν τὴν αὑτῶν

σπουδῇ πάσῃ παρακεκλήσθων_ἐχόμενοι δὲ ὥς τινος ἀσφα-

λοῦς πείσματος ἐπεισβαίνωμεν εἰς τὸν νῦν λόγον. καί μοι

(5)ἐλεγχομένῳ περὶ τὰ τοιαῦτα ἐρωτήσεσιν τοιαῖσδε ἀσφαλέ-

στατα ἀποκρίνεσθαι φαίνεται κατὰ τάδε· Ὦ ξένε, ὁπόταν

φῇ τις, ἆρα ἕστηκε μὲν πάντα, κινεῖται δὲ οὐδέν; ἢ τούτῳ

πᾶν τοὐναντίον; ἢ τὰ μὲν αὐτῶν κινεῖται, τὰ δὲ μένει; —

893cΤὰ μὲν κινεῖταί που, φήσω, τὰ δὲ μένει. — Μῶν οὖν οὐκ ἐν

χώρᾳ τινὶ τά τε ἑστῶτα ἕστηκεν καὶ τὰ κινούμενα κινεῖται;

— Πῶς γὰρ οὔ; — Καὶ τὰ μέν γε ἐν μιᾷ ἕδρᾳ που τοῦτο ἂν

δρῴη, τὰ δὲ ἐν πλείοσιν. — Τὰ τὴν τῶν ἑστώτων ἐν μέσῳ

(5)λαμβάνοντα δύναμιν λέγεις, φήσομεν, ἐν ἑνὶ κινεῖσθαι,

καθάπερ ἡ τῶν ἑστάναι λεγομένων κύκλων στρέφεται περι-

φορά; — Ναί. μανθάνομεν δέ γε ὡς ἐν ταύτῃ τῇ περιφορᾷ

τὸν μέγιστον καὶ τὸν σμικρότατον κύκλον ἅμα περιάγουσα,

893dἡ τοιαύτη κίνησις ἀνὰ λόγον ἑαυτὴν διανέμει σμικροῖς τε

καὶ μείζοσιν, ἐλάττων τε οὖσα καὶ πλείων κατὰ λόγον· διὸ

δὴ τῶν θαυμαστῶν ἁπάντων πηγὴ γέγονεν, ἅμα μεγάλοις

καὶ σμικροῖς κύκλοις βραδυτῆτάς τε καὶ τάχη ὁμολογούμενα

(5)πορεύουσα, ἀδύνατον, ὡς ἄν τις ἐλπίσειε, γίγνεσθαι πάθος.

— Ἀληθέστατα λέγεις. — Τὰ δέ γε κινούμενα ἐν πολλοῖς

φαίνῃ μοι λέγειν ὅσα φορᾷ κινεῖται μεταβαίνοντα εἰς ἕτερον

ἀεὶ τόπον, καὶ τοτὲ μὲν ἔστιν ὅτε βάσιν ἑνὸς κεκτημένα

893eτινὸς κέντρου, τοτὲ δὲ πλείονα τῷ περικυλινδεῖσθαι. προς-

τυγχάνοντα δ’ ἑκάστοτε ἑκάστοις, τοῖς ἑστῶσι μὲν διασχί-

ζεται, τοῖς δ’ ἄλλοις ἐξ ἐναντίας ἀπαντῶσι καὶ φερομένοις

εἰς ἓν γιγνόμενα μέσα τε καὶ μεταξὺ τῶν τοιούτων συγκρί-

(5)νεται. — Λέγω γὰρ οὖν ταῦτα οὕτως ἔχοντα, ὡς σὺ λέγεις.

— Καὶ μὴν καὶ συγκρινόμενα μὲν αὐξάνεται, διακρινόμενα

δὲ φθίνει τότε, ὅταν ἡ καθεστηκυῖα ἑκάστων ἕξις διαμένῃ,

894aμὴ μενούσης δὲ αὐτῆς, δι’ ἀμφότερα ἀπόλλυται. γίγνεται δὴ

πάντων γένεσις, ἡνίκ’ ἂν τί πάθος ᾖ; δῆλον ὡς ὁπόταν

ἀρχὴ λαβοῦσα αὔξην εἰς τὴν δευτέραν ἔλθῃ μετάβασιν καὶ

ἀπὸ ταύτης εἰς τὴν πλησίον, καὶ μέχρι τριῶν ἐλθοῦσα

(5)αἴσθησιν σχῇ τοῖς αἰσθανομένοις. μεταβάλλον μὲν οὖν

οὕτω καὶ μετακινούμενον γίγνεται πᾶν· ἔστιν δὲ ὄντως ὄν,

ὁπόταν μένῃ, μεταβαλὸν δὲ εἰς ἄλλην ἕξιν διέφθαρται

παντελῶς. ἆρ’ οὖν κινήσεις πάσας εἰρήκαμεν ὡς ἐν εἴδεσιν

894bλαβεῖν μετ’ ἀριθμοῦ, πλήν γε, ὦ φίλοι, δυοῖν;

     {ΚΛ.} Ποίαιν δή;

     {ΑΘ.} Σχεδόν, ὠγαθέ, ἐκείναιν ὧν ἕνεκα πᾶσα ἡμῖν ἐστιν

ἡ σκέψις τὰ νῦν.

(5)     {ΚΛ.} Λέγε σαφέστερον.

     {ΑΘ.} Ψυχῆς ἦν ἕνεκά που;

     {ΚΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

     {ΑΘ.} Ἔστω τοίνυν ἡ μὲν ἕτερα δυναμένη κινεῖν κίνησις,

ἑαυτὴν δὲ ἀδυνατοῦσα, ἀεὶ μία τις, ἡ δὲ αὑτήν τ’ ἀεὶ καὶ

(10)ἕτερα δυναμένη κατά τε συγκρίσεις ἔν τε διακρίσεσιν αὔξαις

τε καὶ τῷ ἐναντίῳ καὶ γενέσεσι καὶ φθοραῖς ἄλλη μία τις

894cαὖ τῶν πασῶν κινήσεων.

     {ΚΛ.} Ἔστω γὰρ οὖν.

     {ΑΘ.} Οὐκοῦν τὴν μὲν ἕτερον ἀεὶ κινοῦσαν καὶ μετα-

βαλλομένην ὑφ’ ἑτέρου θήσομεν ἐνάτην αὖ, τήν τε ἑαυτὴν

(5)κινοῦσαν καὶ ἕτερον, ἐναρμόττουσαν πᾶσιν μὲν ποιήμασι,

πᾶσιν δὲ παθήμασι, καλουμένην δὲ ὄντως τῶν ὄντων

πάντων μεταβολὴν καὶ κίνησιν, ταύτην δὲ δεκάτην σχεδὸν

ἐροῦμεν.

     {ΚΛ.} Παντάπασι μὲν οὖν.

(10)     {ΑΘ.} Τῶν δὴ δέκα μάλιστα ἡμῖν κινήσεων τίν’ ἂν προ-

894dκρίναιμεν ὀρθότατα πασῶν ἐρρωμενεστάτην τε εἶναι καὶ

πρακτικὴν διαφερόντως;

     {ΚΛ.} Μυρίῳ ἀνάγκη που φάναι διαφέρειν τὴν αὐτὴν

αὑτὴν δυναμένην κινεῖν, τὰς δὲ ἄλλας πάσας ὑστέρας.

(5)     {ΑΘ.} Εὖ λέγεις. ἆρ’ οὖν ἡμῖν τῶν νῦν οὐκ ὀρθῶς

ῥηθέντων μεταθετέον ἓν ἢ καὶ δύο;

     {ΚΛ.} Ποῖα φῄς;

     {ΑΘ.} Τὸ τῆς δεκάτης ῥηθὲν σχεδὸν οὐκ ὀρθῶς εἴρηται.

     {ΚΛ.} Πῇ;

(10)     {ΑΘ.} Πρῶτον γενέσει τέ ἐστιν καὶ ῥώμῃ κατὰ λόγον· τὸ

894eδὲ μετὰ τοῦτο ἔχομεν τούτου δεύτερον, ἄρτι ῥηθὲν ἀτόπως

ἔνατον.

     {ΚΛ.} Πῶς λέγεις;

     {ΑΘ.} Ὧδε. ὅταν ἕτερον ἄλλο ἡμῖν μεταβάλῃ καὶ τοῦτο

(5)ἄλλο ἕτερον ἀεί, τῶν τοιούτων ἆρα ἔσται ποτέ τι πρῶτον

μεταβάλλον; καὶ πῶς, ὅταν ὑπ’ ἄλλου κινῆται, τοῦτ’ ἔσται

ποτὲ τῶν ἀλλοιούντων πρῶτον; ἀδύνατον γάρ. ἀλλ’ ὅταν

ἄρα αὐτὸ αὑτὸ κινῆσαν ἕτερον ἀλλοιώσῃ, τὸ δ’ ἕτερον ἄλλο,

895aκαὶ οὕτω δὴ χίλια ἐπὶ μυρίοις γίγνηται τὰ κινηθέντα, μῶν

ἀρχή τις αὐτῶν ἔσται τῆς κινήσεως ἁπάσης ἄλλη πλὴν ἡ

τῆς αὐτῆς αὑτὴν κινησάσης μεταβολή;

     {ΚΛ.} Κάλλιστα εἶπες, συγχωρητέα τε τούτοις.

(5)     {ΑΘ.} Ἔτι δὴ καὶ τῇδε εἴπωμεν, καὶ ἀποκρινώμεθα πάλιν

ἡμῖν αὐτοῖσιν. εἰ σταίη πως τὰ πάντα ὁμοῦ γενόμενα,

καθάπερ οἱ πλεῖστοι τῶν τοιούτων τολμῶσι λέγειν, τίν’

ἄρα ἐν αὐτοῖς ἀνάγκη πρώτην κίνησιν γενέσθαι τῶν εἰρη-

895bμένων; τὴν αὐτὴν ἑαυτὴν δήπου κινοῦσαν· ὑπ’ ἄλλου γὰρ

οὐ μήποτε ἔμπροσθεν μεταπέσῃ, μηδεμιᾶς γε ἐν αὐτοῖς

οὔσης ἔμπροσθεν μεταπτώσεως. ἀρχὴν ἄρα κινήσεων πασῶν

καὶ πρώτην ἔν τε ἑστῶσιν γενομένην καὶ ἐν κινουμένοις οὖσαν

(5)τὴν αὑτὴν κινοῦσαν φήσομεν ἀναγκαίως εἶναι πρεσβυτάτην

καὶ κρατίστην μεταβολὴν πασῶν, τὴν δὲ ἀλλοιουμένην ὑφ’

ἑτέρου, κινοῦσαν δὲ ἕτερα δευτέραν.

     {ΚΛ.} Ἀληθέστατα λέγεις.

895c     {ΑΘ.} Ὁπότε δὴ τοίνυν ἐνταῦθά ἐσμεν τοῦ λόγου, τόδε

ἀποκρινώμεθα.

     {ΚΛ.} Τὸ ποῖον;

     {ΑΘ.} Ἐὰν ἴδωμέν που ταύτην γενομένην ἐν τῷ γηίνῳ

(5)ἢ ἐνύδρῳ ἢ πυροειδεῖ, κεχωρισμένῳ ἢ καὶ συμμιγεῖ, τί ποτε

φήσομεν ἐν τῷ τοιούτῳ πάθος εἶναι;

     {ΚΛ.} Μῶν ἄρα με ἐρωτᾷς εἰ ζῆν αὐτὸ προσεροῦμεν, ὅταν

αὐτὸ αὑτὸ κινῇ;

     {ΑΘ.} Ναί.

(10)     {ΚΛ.} Ζῆν· πῶς γὰρ οὔ;

     {ΑΘ.} Τί δέ; ὁπόταν ψυχὴν ἔν τισιν ὁρῶμεν, μῶν ἄλλο

ἢ ταὐτὸν τούτῳ; ζῆν ὁμολογητέον;

     {ΚΛ.} Οὐκ ἄλλο.

895d     {ΑΘ.} Ἔχε δὴ πρὸς Διός· ἆρ’ οὐκ ἂν ἐθέλοις περὶ ἕκαστον

τρία νοεῖν;

     {ΚΛ.} Πῶς λέγεις;

     {ΑΘ.} Ἓν μὲν τὴν οὐσίαν, ἓν δὲ τῆς οὐσίας τὸν λόγον,

(5)ἓν δὲ ὄνομα· καὶ δὴ καὶ ἐρωτήσεις εἶναι περὶ τὸ ὂν ἅπαν δύο.

     {ΚΛ.} Πῶς δύο;

     {ΑΘ.} Τοτὲ μὲν ἡμῶν ἕκαστον τοὔνομα προτεινόμενον

αὐτὸ τὸν λόγον ἀπαιτεῖν, τοτὲ δὲ τὸν λόγον αὐτὸν προτει-

νόμενον ἐρωτᾶν αὖ τοὔνομα. ἆρά γε τὸ τοιόνδε αὖ βουλό-

(10)μεθα νῦν λέγειν;

     {ΚΛ.} Τὸ ποῖον;

895e     {ΑΘ.} Ἔστιν που δίχα διαιρούμενον ἐν ἄλλοις τε καὶ ἐν

ἀριθμῷ· τούτῳ δὴ τῷ κατ’ ἀριθμὸν ὄνομα μὲν ἄρτιον, λόγος

δέ, ἀριθμὸς διαιρούμενος εἰς ἴσα δύο μέρη.

     {ΚΛ.} Ναί.

(5)     {ΑΘ.} Τὸ τοιοῦτον φράζω. μῶν οὖν οὐ ταὐτὸν ἑκατέρως

προσαγορεύομεν, ἄντε τὸν λόγον ἐρωτώμενοι τοὔνομα ἀπο-

διδῶμεν, ἄντε τοὔνομα τὸν λόγον, ἄρτιον ὀνόματι, καὶ λόγῳ

δίχα διαιρούμενον ἀριθμόν, προσαγορεύοντες ταὐτὸν ὄν;

     {ΚΛ.} Παντάπασι μὲν οὖν.

(10)     {ΑΘ.} Ὧι δὴ ψυχὴ τοὔνομα, τίς τούτου λόγος; ἔχομεν

896aἄλλον πλὴν τὸν νυνδὴ ῥηθέντα, τὴν δυναμένην αὐτὴν αὑτὴν

κινεῖν κίνησιν;

     {ΚΛ.} Τὸ ἑαυτὸ κινεῖν φῂς λόγον ἔχειν τὴν αὐτὴν οὐσίαν,

ἥνπερ τοὔνομα ὃ δὴ πάντες ψυχὴν προσαγορεύομεν;

(5)     {ΑΘ.} Φημί γε· εἰ δ’ ἔστι τοῦτο οὕτως ἔχον, ἆρα ἔτι

ποθοῦμεν μὴ ἱκανῶς δεδεῖχθαι ψυχὴν ταὐτὸν ὂν καὶ τὴν

πρώτην γένεσιν καὶ κίνησιν τῶν τε ὄντων καὶ γεγονότων

καὶ ἐσομένων καὶ πάντων αὖ τῶν ἐναντίων τούτοις, ἐπειδή γε

896bἀνεφάνη μεταβολῆς τε καὶ κινήσεως ἁπάσης αἰτία ἅπασιν;

     {ΚΛ.} Οὔκ, ἀλλὰ ἱκανώτατα δέδεικται ψυχὴ τῶν πάντων

πρεσβυτάτη, γενομένη γε ἀρχὴ κινήσεως.

     {ΑΘ.} Ἆρ’ οὖν οὐχ ἡ δι’ ἕτερον ἐν ἄλλῳ γιγνομένη

(5)κίνησις, αὐτὸ δὲ ἐν αὑτῷ μηδέποτε παρέχουσα κινεῖσθαι

μηδέν, δευτέρα τε, καὶ ὁπόσων ἀριθμῶν βούλοιτο ἄν τις

ἀριθμεῖν αὐτὴν πολλοστήν, τοσούτων, σώματος οὖσα ὄντως

ἀψύχου μεταβολή;

     {ΚΛ.} Ὀρθῶς.

(10)     {ΑΘ.} Ὀρθῶς ἄρα καὶ κυρίως ἀληθέστατά τε καὶ τελεώ-

896cτατα εἰρηκότες ἂν εἶμεν ψυχὴν μὲν προτέραν γεγονέναι

σώματος ἡμῖν, σῶμα δὲ δεύτερόν τε καὶ ὕστερον, ψυχῆς

ἀρχούσης, ἀρχόμενον κατὰ φύσιν.

     {ΚΛ.} Ἀληθέστατα μὲν οὖν.

(5)     {ΑΘ.} Μεμνήμεθά γε μὴν ὁμολογήσαντες ἐν τοῖς πρόσθεν

ὡς, εἰ ψυχὴ φανείη πρεσβυτέρα σώματος οὖσα, καὶ τὰ

ψυχῆς τῶν τοῦ σώματος ἔσοιτο πρεσβύτερα.

     {ΚΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

     {ΑΘ.} Τρόποι δὲ καὶ ἤθη καὶ βουλήσεις καὶ λογισμοὶ καὶ

896dδόξαι ἀληθεῖς ἐπιμέλειαί τε καὶ μνῆμαι πρότερα μήκους

σωμάτων καὶ πλάτους καὶ βάθους καὶ ῥώμης εἴη γεγονότα

ἄν, εἴπερ καὶ ψυχὴ σώματος.

     {ΚΛ.} Ἀνάγκη.

(5)     {ΑΘ.} Ἆρ’ οὖν τὸ μετὰ τοῦτο ὁμολογεῖν ἀναγκαῖον τῶν

τε ἀγαθῶν αἰτίαν εἶναι ψυχὴν καὶ τῶν κακῶν καὶ καλῶν

καὶ αἰσχρῶν δικαίων τε καὶ ἀδίκων καὶ πάντων τῶν ἐναντίων,

εἴπερ τῶν πάντων γε αὐτὴν θήσομεν αἰτίαν;

     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ οὔ;

(10)     {ΑΘ.} Ψυχὴν δὴ διοικοῦσαν καὶ ἐνοικοῦσαν ἐν ἅπασιν

896eτοῖς πάντῃ κινουμένοις μῶν οὐ καὶ τὸν οὐρανὸν ἀνάγκη

διοικεῖν φάναι;

     {ΚΛ.} Τί μήν;

     {ΑΘ.} Μίαν ἢ πλείους; πλείους· ἐγὼ ὑπὲρ σφῷν ἀπο-

(5)κρινοῦμαι. δυοῖν μέν γέ που ἔλαττον μηδὲν τιθῶμεν, τῆς

τε εὐεργέτιδος καὶ τῆς τἀναντία δυναμένης ἐξεργάζεσθαι.

     {ΚΛ.} Σφόδρα ὀρθῶς εἴρηκας.

     {ΑΘ.} Εἶεν. ἄγει μὲν δὴ ψυχὴ πάντα τὰ κατ’ οὐρανὸν

καὶ γῆν καὶ θάλατταν ταῖς αὑτῆς κινήσεσιν, αἷς ὀνόματά

897aἐστιν βούλεσθαι, σκοπεῖσθαι, ἐπιμελεῖσθαι, βουλεύεσθαι,

δοξάζειν ὀρθῶς ἐψευσμένως, χαίρουσαν λυπουμένην, θαρ-

ροῦσαν φοβουμένην, μισοῦσαν στέργουσαν, καὶ πάσαις

ὅσαι τούτων συγγενεῖς ἢ πρωτουργοὶ κινήσεις τὰς δευτε-

(5)ρουργοὺς αὖ παραλαμβάνουσαι κινήσεις σωμάτων ἄγουσι

πάντα εἰς αὔξησιν καὶ φθίσιν καὶ διάκρισιν καὶ σύγκρισιν

καὶ τούτοις ἑπομένας θερμότητας ψύξεις, βαρύτητας κου-

φότητας, σκληρὸν καὶ μαλακόν, λευκὸν καὶ μέλαν, αὐστηρὸν

897bκαὶ γλυκύ, καὶ πᾶσιν οἷς ψυχὴ χρωμένη, νοῦν μὲν προσλα-

βοῦσα ἀεὶ θεὸν ὀρθῶς θεοῖς, ὀρθὰ καὶ εὐδαίμονα παιδαγωγεῖ

πάντα, ἀνοίᾳ δὲ συγγενομένη πάντα αὖ τἀναντία τούτοις

ἀπεργάζεται. τιθῶμεν ταῦτα οὕτως ἔχειν, ἢ ἔτι διστάζομεν

(5)εἰ ἑτέρως πως ἔχει;

     {ΚΛ.} Οὐδαμῶς.

     {ΑΘ.} Πότερον οὖν δὴ ψυχῆς γένος ἐγκρατὲς οὐρανοῦ καὶ

γῆς καὶ πάσης τῆς περιόδου γεγονέναι φῶμεν; τὸ φρόνιμον

897cκαὶ ἀρετῆς πλῆρες, ἢ τὸ μηδέτερα κεκτημένον; βούλεσθε οὖν

πρὸς ταῦτα ὧδε ἀποκρινώμεθα;

     {ΚΛ.} Πῶς;

     {ΑΘ.} Εἰ μέν, ὦ θαυμάσιε, φῶμεν, ἡ σύμπασα οὐρανοῦ

(5)ὁδὸς ἅμα καὶ φορὰ καὶ τῶν ἐν αὐτῷ ὄντων ἁπάντων νοῦ

κινήσει καὶ περιφορᾷ καὶ λογισμοῖς ὁμοίαν φύσιν ἔχει καὶ

συγγενῶς ἔρχεται, δῆλον ὡς τὴν ἀρίστην ψυχὴν φατέον ἐπι-

μελεῖσθαι τοῦ κόσμου παντὸς καὶ ἄγειν αὐτὸν τὴν τοιαύτην

ὁδὸν ἐκείνην.

(10)     {ΚΛ.} Ὀρθῶς.

897d     {ΑΘ.} Εἰ δὲ μανικῶς τε καὶ ἀτάκτως ἔρχεται, τὴν κακήν.

     {ΚΛ.} Καὶ ταῦτα ὀρθῶς.

     {ΑΘ.} Τίνα οὖν δὴ νοῦ κίνησις φύσιν ἔχει; τοῦτο ἤδη

χαλεπόν, ὦ φίλοι, ἐρώτημα ἀποκρινόμενον εἰπεῖν ἐμφρόνως·

(5)διὸ δὴ καὶ ἐμὲ τῆς ἀποκρίσεως ὑμῖν δίκαιον τὰ νῦν προς-

λαμβάνειν.

     {ΚΛ.} Εὖ λέγεις.

     {ΑΘ.} Μὴ τοίνυν ἐξ ἐναντίας οἷον εἰς ἥλιον ἀποβλέποντες,

νύκτα ἐν μεσημβρίᾳ ἐπαγόμενοι, ποιησώμεθα τὴν ἀπόκρισιν,

(10)ὡς νοῦν ποτε θνητοῖς ὄμμασιν ὀψόμενοί τε καὶ γνωσόμενοι

897eἱκανῶς· πρὸς δὲ εἰκόνα τοῦ ἐρωτωμένου βλέποντας ἀσφαλέ-

στερον ὁρᾶν.

     {ΚΛ.} Πῶς λέγεις;

     {ΑΘ.} Ἧι προσέοικεν κινήσει νοῦς τῶν δέκα ἐκείνων

(5)κινήσεων, τὴν εἰκόνα λάβωμεν· ἣν συναναμνησθεὶς ὑμῖν

ἐγὼ κοινῇ τὴν ἀπόκρισιν ποιήσομαι.

     {ΚΛ.} Κάλλιστα ἂν λέγοις.

     {ΑΘ.} Μεμνήμεθα τοίνυν τῶν τότε ἔτι τοῦτό γε, ὅτι τῶν

πάντων τὰ μὲν κινεῖσθαι, τὰ δὲ μένειν ἔθεμεν;

(10)     {ΚΛ.} Ναί.

     {ΑΘ.} Τῶν δ’ αὖ κινουμένων τὰ μὲν ἐν ἑνὶ τόπῳ κινεῖσθαι,

898aτὰ δ’ ἐν πλείοσιν φερόμενα.

     {ΚΛ.} Ἔστι ταῦτα.

     {ΑΘ.} Τούτοιν δὴ τοῖν κινήσεοιν τὴν ἐν ἑνὶ φερομένην

ἀεὶ περί γέ τι μέσον ἀνάγκη κινεῖσθαι, τῶν ἐντόρνων οὖσαν

(5)μίμημά τι κύκλων, εἶναί τε αὐτὴν τῇ τοῦ νοῦ περιόδῳ

πάντως ὡς δυνατὸν οἰκειοτάτην τε καὶ ὁμοίαν.

     {ΚΛ.} Πῶς λέγεις;

     {ΑΘ.} Τὸ κατὰ ταὐτὰ δήπου καὶ ὡσαύτως καὶ ἐν τῷ αὐτῷ

καὶ περὶ τὰ αὐτὰ καὶ πρὸς τὰ αὐτὰ καὶ ἕνα λόγον καὶ τάξιν

898bμίαν ἄμφω κινεῖσθαι λέγοντες, νοῦν τήν τε ἐν ἑνὶ φερομένην

κίνησιν, σφαίρας ἐντόρνου ἀπεικασμένα φοραῖς, οὐκ ἄν ποτε

φανεῖμεν φαῦλοι δημιουργοὶ λόγῳ καλῶν εἰκόνων.

     {ΚΛ.} Ὀρθότατα λέγεις.

(5)     {ΑΘ.} Οὐκοῦν αὖ ἥ γε μηδέποτε ὡσαύτως μηδὲ κατὰ τὰ

αὐτὰ μηδὲ ἐν ταὐτῷ μηδὲ περὶ ταὐτὰ μηδὲ πρὸς ταὐτὰ μηδ’

ἐν ἑνὶ φερομένη μηδ’ ἐν κόσμῳ μηδ’ ἐν τάξει μηδὲ ἔν τινι

λόγῳ κίνησις ἀνοίας ἂν ἁπάσης εἴη συγγενής;

     {ΚΛ.} Εἴη γὰρ ἂν ἀληθέστατα.

898c     {ΑΘ.} Νῦν δὴ χαλεπὸν οὐδὲν ἔτι διαρρήδην εἰπεῖν ὡς,

ἐπειδὴ ψυχὴ μέν ἐστιν ἡ περιάγουσα ἡμῖν πάντα, τὴν δὲ

οὐρανοῦ περιφορὰν ἐξ ἀνάγκης περιάγειν φατέον ἐπιμε-

λουμένην καὶ κοσμοῦσαν ἤτοι τὴν ἀρίστην ψυχὴν ἢ τὴν

(5)ἐναντίαν.

     {ΚΛ.} Ὦ ξένε, ἀλλὰ ἔκ γε τῶν νῦν εἰρημένων οὐδ’ ὅσιον

ἄλλως λέγειν ἢ πᾶσαν ἀρετὴν ἔχουσαν ψυχὴν μίαν ἢ

πλείους περιάγειν αὐτά.

     {ΑΘ.} Κάλλιστα, ὦ Κλεινία, ὑπήκουσας τοῖς λόγοις· τόδε

898dδὲ προσυπάκουσον ἔτι.

     {ΚΛ.} Τὸ ποῖον;

     {ΑΘ.} Ἥλιον καὶ σελήνην καὶ τὰ ἄλλα ἄστρα, εἴπερ ψυχὴ

περιάγει πάντα, ἆρ’ οὐ καὶ ἓν ἕκαστον;

(5)     {ΚΛ.} Τί μήν;

     {ΑΘ.} Περὶ ἑνὸς δὴ ποιησώμεθα λόγους, οἳ καὶ ἐπὶ πάντα

ἡμῖν ἄστρα ἁρμόττοντες φανοῦνται.

     {ΚΛ.} Τίνος;

     {ΑΘ.} Ἡλίου πᾶς ἄνθρωπος σῶμα μὲν ὁρᾷ, ψυχὴν δὲ

(10)οὐδείς· οὐδὲ γὰρ ἄλλου σώματος οὐδενὸς οὔτε ζῶντος οὔτε

ἀποθνῄσκοντος τῶν ζῴων, ἀλλὰ ἐλπὶς πολλὴ τὸ παράπαν

898eτὸ γένος ἡμῖν τοῦτο ἀναίσθητον πάσαις ταῖς τοῦ σώματος

αἰσθήσεσι περιπεφυκέναι, νοητὸν δ’ εἶναι. νῷ μόνῳ δὴ

καὶ διανοήματι λάβωμεν αὐτοῦ πέρι τὸ τοιόνδε.

     {ΚΛ.} Ποῖον;

(5)     {ΑΘ.} Ἥλιον εἴπερ ἄγει ψυχή, τριῶν αὐτὴν ἓν λέγοντες

δρᾶν σχεδὸν οὐκ ἀποτευξόμεθα.

     {ΚΛ.} Τίνων;

     {ΑΘ.} Ὡς ἢ ἐνοῦσα ἐντὸς τῷ περιφερεῖ τούτῳ φαινομένῳ

σώματι πάντῃ διακομίζει τὸ τοιοῦτον, καθάπερ ἡμᾶς ἡ παρ’

(10)ἡμῖν ψυχὴ πάντῃ περιφέρει· ἤ ποθεν ἔξωθεν σῶμα αὑτῇ

899aπορισαμένη πυρὸς ἤ τινος ἀέρος, ὡς λόγος ἐστί τινων, ὠθεῖ

βίᾳ σώματι σῶμα· ἢ τρίτον αὐτὴ ψιλὴ σώματος οὖσα,

ἔχουσα δὲ δυνάμεις ἄλλας τινὰς ὑπερβαλλούσας θαύματι,

ποδηγεῖ.

(5)     {ΚΛ.} Ναί, τοῦτο μὲν ἀνάγκη, τούτων ἕν γέ τι δρῶσαν

ψυχὴν πάντα διάγειν.

     {ΑΘ.} Αὐτοῦ δὴ ἄμεινον ταύτην τὴν ψυχήν, εἴτε ἐν ἅρ-

μασιν ἔχουσα ἡμῖν ἥλιον ἄγει φῶς τοῖς ἅπασιν, εἴτε ἔξωθεν,

εἴθ’ ὅπως εἴθ’ ὅπῃ, θεὸν ἡγεῖσθαι χρεὼν πάντα ἄνδρα. ἢ

(10)πῶς;

899b     {ΚΛ.} Ναί, τόν γέ που μὴ ἐπὶ τὸ ἔσχατον ἀφιγμένον

ἀνοίας.

     {ΑΘ.} Ἄστρων δὴ πέρι πάντων καὶ σελήνης, ἐνιαυτῶν

τε καὶ μηνῶν καὶ πασῶν ὡρῶν πέρι, τίνα ἄλλον λόγον

(5)ἐροῦμεν ἢ τὸν αὐτὸν τοῦτον, ὡς ἐπειδὴ ψυχὴ μὲν ἢ ψυχαὶ

πάντων τούτων αἴτιαι ἐφάνησαν, ἀγαθαὶ δὲ πᾶσαν ἀρετήν,

θεοὺς αὐτὰς εἶναι φήσομεν, εἴτε ἐν σώμασιν ἐνοῦσαι, ζῷα

ὄντα, κοσμοῦσιν πάντα οὐρανόν, εἴτε ὅπῃ τε καὶ ὅπως; ἔσθ’

ὅστις ταῦτα ὁμολογῶν ὑπομενεῖ μὴ θεῶν εἶναι πλήρη πάντα;

899c     {ΚΛ.} Οὐκ ἔστιν οὕτως, ὦ ξένε, παραφρονῶν οὐδείς.

     {ΑΘ.} Τῷ μὲν τοίνυν μὴ νομίζοντι θεοὺς ἐν τῷ πρόσθεν

χρόνῳ, ὦ Μέγιλλέ τε καὶ Κλεινία, εἰπόντες ὅρους ἀπαλ-

λαττώμεθα.

(5)     {ΚΛ.} Τίνας;

     {ΑΘ.} Ἢ διδάσκειν ἡμᾶς ὡς οὐκ ὀρθῶς λέγομεν τιθέμενοι

ψυχὴν γένεσιν ἁπάντων εἶναι πρώτην, καὶ τἆλλα ὁπόσα

τούτων συνεπόμενα εἴπομεν, ἢ μὴ δυνάμενον βέλτιον λέγειν

ἡμῶν, ἡμῖν πείθεσθαι καὶ ζῆν θεοὺς ἡγούμενον εἰς τὸν ἐπί-

899dλοιπον βίον. ὁρῶμεν οὖν εἴτε ἱκανῶς ἤδη τοῖς οὐχ ἡγου-

μένοις θεοὺς εἰρήκαμεν ὡς εἰσὶν θεοί, εἴτε ἐπιδεῶς.

     {ΚΛ.} Ἥκιστά γε, ὦ ξένε, πάντων ἐπιδεῶς.

     {ΑΘ.} Τούτοις μὲν τοίνυν ἡμῖν τὸ λόγων τέλος ἐχέτω·

(5)τὸν δὲ ἡγούμενον μὲν θεοὺς εἶναι, μὴ φροντίζειν δὲ αὐτοὺς

τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων, παραμυθητέον. Ὦ ἄριστε

δὴ φῶμεν, ὅτι μὲν ἡγῇ θεούς, συγγένειά τις ἴσως σε θεία

πρὸς τὸ σύμφυτον ἄγει τιμᾶν καὶ νομίζειν εἶναι· κακῶν δὲ

899eἀνθρώπων καὶ ἀδίκων τύχαι ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ, ἀληθείᾳ μὲν

οὐκ εὐδαίμονες, δόξαις δὲ εὐδαιμονιζόμεναι σφόδρα ἀλλ’

οὐκ ἐμμελῶς, ἄγουσί σε πρὸς ἀσέβειαν, ἔν τε μούσαις

οὐκ ὀρθῶς ὑμνούμεναι ἅμα καὶ ἐν παντοίοις λόγοις. ἢ

(5)καὶ πρὸς τέλος ἴσως ἀνθρώπους ὁρῶν ἐλθόντας γηραιούς,

900aπαῖδας παίδων καταλιπόντας ἐν τιμαῖς ταῖς μεγίσταις,

ταράττῃ τὸ νῦν ἐν ἅπασι τούτοις ἰδών, ἢ δι’ ἀκοῆς αἰσθό-

μενος ἢ καὶ παντάπασιν αὐτὸς αὐτόπτης, προστυχὴς πολλῶν

ἀσεβημάτων καὶ δεινῶν γενομένων τισίν, δι’ αὐτὰ ταῦτα

(5)ἐκ σμικρῶν εἰς τυραννίδας τε καὶ τὰ μέγιστα ἀφικομένους·

τότε διὰ πάντα τὰ τοιαῦτα δῆλος εἶ μέμφεσθαι μὲν θεοὺς ὡς

αἰτίους ὄντας τῶν τοιούτων διὰ συγγένειαν οὐκ ἂν ἐθέλων,

ἀγόμενος δὲ ὑπό τε ἀλογίας ἅμα καὶ οὐ δυνάμενος δυσχε-

900bραίνειν θεούς, εἰς τοῦτο νῦν τὸ πάθος ἐλήλυθας, ὥστ’ εἶναι

μὲν δοκεῖν αὐτούς, τῶν δὲ ἀνθρωπίνων καταφρονεῖν καὶ

ἀμελεῖν πραγμάτων. ἵνα οὖν μὴ ἐπὶ μεῖζον ἔλθῃ σοι πάθος

πρὸς ἀσέβειαν τὸ νῦν παρὸν δόγμα, ἀλλ’ ἐάν πως οἷον

(5)ἀποδιοπομπήσασθαι λόγοις αὐτὸ προσιὸν γενώμεθα δυνατοί,

πειρώμεθα, συνάψαντες τὸν ἑξῆς λόγον ᾧ πρὸς τὸν τὸ

παράπαν οὐχ ἡγούμενον θεοὺς ἐξ ἀρχῆς διεπερανάμεθα,

900cτούτῳ τὰ νῦν προσχρήσασθαι. σὺ δ’, ὦ Κλεινία τε καὶ

Μέγιλλε, ὑπὲρ τοῦ νέου καθάπερ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἀπο-

κρινόμενοι διαδέχεσθε· ἂν δέ τι δύσκολον ἐμπίπτῃ τοῖς

λόγοις, ἐγὼ σφῷν ὥσπερ νυνδὴ δεξάμενος διαβιβῶ τὸν

(5)ποταμόν.

     {ΚΛ.} Ὀρθῶς λέγεις· καὶ σύ τε οὕτω ταῦτα δρᾶ, ποιήσομέν

τε ἡμεῖς εἰς τὸ δυνατὸν ἃ λέγεις.

     {ΑΘ.} Ἀλλ’ οὐδὲν τάχ’ ἂν ἴσως εἴη χαλεπὸν ἐνδείξασθαι

τοῦτό γε, ὡς ἐπιμελεῖς σμικρῶν εἰσιν θεοὶ οὐχ ἧττον, μᾶλλον

900dδέ, ἢ τῶν μεγέθει διαφερόντων. ἤκουε γάρ που καὶ παρῆν

τοῖς νυνδὴ λεγομένοις, ὡς ἀγαθοί γε ὄντες πᾶσαν ἀρετὴν τὴν

τῶν πάντων ἐπιμέλειαν οἰκειοτάτην αὑτῶν οὖσαν κέκτηνται.

     {ΚΛ.} Καὶ σφόδρα γε ἐπήκουεν.

(5)     {ΑΘ.} Τὸ μετὰ τοῦτο τοίνυν κοινῇ συνεξεταζόντων τίνα

λέγοντες ἀρετὴν αὐτῶν ὁμολογοῦμεν αὐτοὺς ἀγαθοὺς εἶναι.

φέρε, τὸ σωφρονεῖν νοῦν τε κεκτῆσθαί φαμεν ἀρετῆς, τὰ

δ’ ἐναντία κακίας;

     {ΚΛ.} Φαμέν.

900e     {ΑΘ.} Τί δέ; ἀρετῆς μὲν ἀνδρείαν εἶναι, δειλίαν δὲ

κακίας;

     {ΚΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

     {ΑΘ.} Καὶ τὰ μὲν αἰσχρὰ τούτων, τὰ δὲ καλὰ φήσομεν;

(5)     {ΚΛ.} Ἀνάγκη.

     {ΑΘ.} Καὶ τῶν μὲν προσήκειν ἡμῖν, εἴπερ, ὁπόσα φλαῦρα,

θεοῖς δὲ οὔτε μέγα οὔτε σμικρὸν τῶν τοιούτων μετὸν

ἐροῦμεν;

     {ΚΛ.} Καὶ ταῦθ’ οὕτως ὁμολογοῖ πᾶς ἄν.

(10)     {ΑΘ.} Τί δέ; ἀμέλειάν τε καὶ ἀργίαν καὶ τρυφὴν εἰς

ἀρετὴν ψυχῆς θήσομεν, ἢ πῶς λέγεις;

     {ΚΛ.} Καὶ πῶς;

     {ΑΘ.} Ἀλλ’ εἰς τοὐναντίον;

     {ΚΛ.} Ναί.

901a     {ΑΘ.} Τἀναντία ἄρα τούτοις εἰς τοὐναντίον;

     {ΚΛ.} Τοὐναντίον.

     {ΑΘ.} Τί οὖν δή; τρυφῶν καὶ ἀμελὴς ἀργός τε, ὃν ὁ

ποιητὴς κηφῆσι κοθούροισι μάλιστα εἴκελον ἔφασκεν εἶναι,

(5)γίγνοιτ’ ἂν [ὁ] τοιοῦτος πᾶς ἡμῖν;

     {ΚΛ.} Ὀρθότατά γε εἰπών.

     {ΑΘ.} Οὐκοῦν τόν γε θεὸν οὐ ῥητέον ἔχειν ἦθος τοιοῦτον,

ὅ γέ τοι αὐτὸς μισεῖ, τῷ τέ τι τοιοῦτον φθέγγεσθαι πειρω-

μένῳ οὐκ ἐπιτρεπτέον.

(10)     {ΚΛ.} Οὐ μὲν δή· πῶς γὰρ ἄν;

901b     {ΑΘ.} Ὧι δὴ προσήκει μὲν πράττειν καὶ ἐπιμελεῖσθαι

διαφερόντως τινός, ὁ δὲ τούτου γε νοῦς τῶν μὲν μεγάλων

ἐπιμελεῖται, τῶν σμικρῶν δὲ ἀμελεῖ, κατὰ τίνα ἐπαινοῦντες

τὸν τοιοῦτον λόγον οὐκ ἂν παντάπασι πλημμελοῖμεν; σκο-

(5)πῶμεν δὲ ὧδε. ἆρ’ οὐ κατὰ δύο εἴδη τὸ τοιοῦτον πράττει

ὁ πράττων, εἴτε θεὸς εἴτ’ ἄνθρωπος;

     {ΚΛ.} Ποίω δὴ λέγομεν;

     {ΑΘ.} Ἢ διαφέρον οὐδὲν οἰόμενος εἶναι τῷ ὅλῳ ἀμελου-

901cμένων τῶν σμικρῶν, ἢ ῥᾳθυμίᾳ καὶ τρυφῇ, εἰ διαφέρει, ὁ δὲ

ἀμελεῖ. ἢ ἔστιν ἄλλως πως γιγνομένη ἀμέλεια; οὐ γάρ που

ὅταν γε ἀδύνατον ᾖ τῶν ἁπάντων ἐπιμελεῖσθαι, τότε ἀμέλεια

ἔσται τῶν σμικρῶν ἢ μεγάλων, μὴ ἐπιμελουμένῳ ὧν ἂν

(5)δυνάμει θεὸς ἢ φαῦλός τις ὢν ἐλλιπὴς καὶ μὴ δυνατὸς

ἐπιμελεῖσθαι γίγνηται.

     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ ἄν;

     {ΑΘ.} Νῦν δὴ δύ’ ὄντες τρισὶν ἡμῖν οὖσιν ἀποκρινάσθωσαν

901dοἱ θεοὺς μὲν ἀμφότεροι ὁμολογοῦντες εἶναι, παραιτητοὺς δὲ

ἅτερος, ὁ δὲ ἀμελεῖς τῶν σμικρῶν. πρῶτον μὲν θεοὺς ἀμφό-

τεροί φατε γιγνώσκειν καὶ ὁρᾶν καὶ ἀκούειν πάντα, λαθεῖν δὲ

αὐτοὺς οὐδὲν δυνατὸν εἶναι τῶν ὁπόσων εἰσὶν αἱ αἰσθήσεις

(5)τε καὶ ἐπιστῆμαι· ταύτῃ λέγετε ἔχειν ταῦτα, ἢ πῶς;

     {ΚΛ.} Οὕτως.

     {ΑΘ.} Τί δέ; δύνασθαι πάντα ὁπόσων αὖ δύναμίς ἐστιν

θνητοῖς τε καὶ ἀθανάτοις;

     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ οὐ συγχωρήσονται καὶ ταῦτα οὕτως ἔχειν;

901e     {ΑΘ.} Καὶ μὴν ἀγαθούς γε καὶ ἀρίστους ὡμολογήκαμεν

αὐτοὺς εἶναι πέντε ὄντες.

     {ΚΛ.} Σφόδρα γε.

     {ΑΘ.} Ἆρ’ οὖν οὐ ῥᾳθυμίᾳ μὲν καὶ τρυφῇ ἀδύνατον αὐτοὺς

(5)ὁμολογεῖν πράττειν ὁτιοῦν τὸ παράπαν, ὄντας γε οἵους ὁμολο-

γοῦμεν; δειλίας γὰρ ἔκγονος ἔν γε ἡμῖν ἀργία, ῥᾳθυμία δὲ

ἀργίας καὶ τρυφῆς.

     {ΚΛ.} Ἀληθέστατα λέγεις.

     {ΑΘ.} Ἀργίᾳ μὲν δὴ καὶ ῥᾳθυμίᾳ οὐδεὶς ἀμελεῖ θεῶν· οὐ

(10)γὰρ μέτεστιν αὐτῷ που δειλίας.

     {ΚΛ.} Ὀρθότατα λέγεις.

902a     {ΑΘ.} Οὐκοῦν τὸ λοιπόν, εἴπερ ἀμελοῦσι τῶν σμικρῶν καὶ

ὀλίγων τῶν περὶ τὸ πᾶν, ἢ γιγνώσκοντες ὡς τὸ παράπαν

οὐδενὸς τῶν τοιούτων ἐπιμελεῖσθαι δεῖ, δρῷεν ἂν τοῦτο, ἢ τί

τὸ λοιπὸν πλὴν τῷ γιγνώσκειν τοὐναντίον;

(5)     {ΚΛ.} Οὐδέν.

     {ΑΘ.} Πότερον οὖν, ὦ ἄριστε καὶ βέλτιστε, θῶμέν σε

λέγοντα ὡς ἀγνοοῦντάς τε καὶ δέον ἐπιμελεῖσθαι δι’ ἄγνοιαν

ἀμελοῦντας, ἢ γιγνώσκοντας ὅτι δεῖ, καθάπερ οἱ φαυλότατοι

τῶν ἀνθρώπων λέγονται ποιεῖν, εἰδότες ἄλλα εἶναι βελτίω

902bπράττειν ὧν δὴ πράττουσιν, διά τινας ἥττας ἡδονῶν ἢ λυπῶν

οὐ ποιεῖν;

     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ ἄν;

     {ΑΘ.} Οὐκοῦν δὴ τά γε ἀνθρώπινα πράγματα τῆς τε

(5)ἐμψύχου μετέχει φύσεως ἅμα, καὶ θεοσεβέστατον αὐτό ἐστι

πάντων ζῴων ἄνθρωπος;

     {ΚΛ.} Ἔοικε γοῦν.

     {ΑΘ.} Θεῶν γε μὴν κτήματά φαμεν εἶναι πάντα ὁπόσα

θνητὰ ζῷα, ὧνπερ καὶ τὸν οὐρανὸν ὅλον.

(10)     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ οὔ;

     {ΑΘ.} Ἤδη τοίνυν σμικρὰ ἢ μεγάλα τις φάτω ταῦτα εἶναι

902cτοῖς θεοῖς· οὐδετέρως γὰρ τοῖς κεκτημένοις ἡμᾶς ἀμελεῖν ἂν εἴη

προσῆκον, ἐπιμελεστάτοις γε οὖσι καὶ ἀρίστοις. σκοπῶμεν

γὰρ δὴ καὶ τόδε ἔτι πρὸς τούτοις.

     {ΚΛ.} Τὸ ποῖον;

(5)     {ΑΘ.} Τὸ περί τε αἰσθήσεως καὶ δυνάμεως, ἆρ’ οὐκ ἐναντίως

ἀλλήλοιν πρὸς ῥᾳστώνην καὶ χαλεπότητά ἐστον πεφυκότε;

     {ΚΛ.} Πῶς λέγεις;

     {ΑΘ.} Ὁρᾶν μέν που καὶ ἀκούειν τὰ σμικρὰ χαλεπώτερον

ἢ τὰ μεγάλα, φέρειν δὲ αὖ καὶ κρατεῖν καὶ ἐπιμελεῖσθαι τῶν

(10)σμικρῶν καὶ ὀλίγων παντὶ ῥᾷον ἢ τῶν ἐναντίων.

902d     {ΚΛ.} Καὶ πολύ γε.

     {ΑΘ.} Ἰατρῷ δὲ προστεταγμένον ὅλον τι θεραπεύειν,

βουλομένῳ καὶ δυναμένῳ τῶν μὲν μεγάλων ἐπιμελεῖσθαι,

τῶν μορίων δὲ καὶ σμικρῶν ἀμελοῦντι, ἕξει ποτὲ καλῶς αὐτῷ

(5)τὸ πᾶν;

     {ΚΛ.} Οὐδαμῶς.

     {ΑΘ.} Οὐ μὴν οὐδὲ κυβερνήταις οὐδὲ στρατηγοῖς οὐδ’ οἰκο-

νόμοις, οὐδ’ αὖ τισὶν πολιτικοῖς οὐδ’ ἄλλῳ τῶν τοιούτων

οὐδενί, χωρὶς τῶν ὀλίγων καὶ σμικρῶν πολλὰ ἢ μεγάλα· οὐδὲ

902eγὰρ ἄνευ σμικρῶν τοὺς μεγάλους φασὶν λιθολόγοι λίθους εὖ

κεῖσθαι.

     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ ἄν;

     {ΑΘ.} Μὴ τοίνυν τόν γε θεὸν ἀξιώσωμέν ποτε θνητῶν

(5)δημιουργῶν φαυλότερον, οἳ τὰ προσήκοντα αὑτοῖς ἔργα,

ὅσῳπερ ἂν ἀμείνους ὦσιν, τόσῳ ἀκριβέστερα καὶ τελεώτερα

μιᾷ τέχνῃ σμικρὰ καὶ μεγάλα ἀπεργάζονται· τὸν δὲ θεὸν

ὄντα τε σοφώτατον βουλόμενόν τ’ ἐπιμελεῖσθαι καὶ δυνά-

903aμενον, ὧν μὲν ῥᾷον ἦν ἐπιμεληθῆναι σμικρῶν ὄντων, μηδαμῇ

ἐπιμελεῖσθαι καθάπερ ἀργὸν ἢ δειλόν τινα διὰ πόνους

ῥᾳθυμοῦντα, τῶν δὲ μεγάλων.

     {ΚΛ.} Μηδαμῶς δόξαν τοιαύτην περὶ θεῶν, ὦ ξένε, ἀποδε-

(5)χώμεθα· οὐδαμῇ γὰρ οὔτε ὅσιον οὔτ’ ἀληθὲς τὸ διανόημα

διανοοίμεθ’ ἄν.

     {ΑΘ.} Δοκοῦμεν δέ μοι νῦν ἤδη μάλιστα μετρίως διειλέχθαι

τῷ φιλαιτίῳ τῆς ἀμελείας πέρι θεῶν.

     {ΚΛ.} Ναί.

(10)     {ΑΘ.} Τῷ γε βιάζεσθαι τοῖς λόγοις ὁμολογεῖν αὐτὸν μὴ

903bλέγειν ὀρθῶς· ἐπῳδῶν γε μὴν προσδεῖσθαί μοι δοκεῖ μύθων

ἔτι τινῶν.

     {ΚΛ.} Ποίων, ὠγαθέ;

     {ΑΘ.} Πείθωμεν τὸν νεανίαν τοῖς λόγοις ὡς τῷ τοῦ παντὸς

(5)ἐπιμελουμένῳ πρὸς τὴν σωτηρίαν καὶ ἀρετὴν τοῦ ὅλου πάντ’

ἐστὶ συντεταγμένα, ὧν καὶ τὸ μέρος εἰς δύναμιν ἕκαστον

τὸ προσῆκον πάσχει καὶ ποιεῖ. τούτοις δ’ εἰσὶν ἄρχοντες

προστεταγμένοι ἑκάστοις ἐπὶ τὸ σμικρότατον ἀεὶ πάθης καὶ

πράξεως, εἰς μερισμὸν τὸν ἔσχατον τέλος ἀπειργασμένοι·

903cὧν ἓν καὶ τὸ σόν, ὦ σχέτλιε, μόριον εἰς τὸ πᾶν συντείνει

βλέπον ἀεί, καίπερ πάνσμικρον ὄν, σὲ δὲ λέληθεν περὶ τοῦτο

αὐτὸ ὡς γένεσις ἕνεκα ἐκείνου γίγνεται πᾶσα, ὅπως ᾖ τῷ

τοῦ παντὸς βίῳ ὑπάρχουσα εὐδαίμων οὐσία, οὐχ ἕνεκα σοῦ

(5)γιγνομένη, σὺ δ’ ἕνεκα ἐκείνου. πᾶς γὰρ ἰατρὸς καὶ πᾶς

ἔντεχνος δημιουργὸς παντὸς μὲν ἕνεκα πάντα ἐργάζεται, πρὸς

τὸ κοινῇ συντεῖνον βέλτιστον μέρος μὴν ἕνεκα ὅλου καὶ οὐχ

903dὅλον μέρους ἕνεκα ἀπεργάζεται· σὺ δὲ ἀγανακτεῖς, ἀγνοῶν

ὅπῃ τὸ περὶ σὲ ἄριστον τῷ παντὶ συμβαίνει καὶ σοὶ κατὰ

δύναμιν τὴν τῆς κοινῆς γενέσεως. ἐπεὶ δὲ ἀεὶ ψυχὴ συντε-

ταγμένη σώματι τοτὲ μὲν ἄλλῳ, τοτὲ δὲ ἄλλῳ, μεταβάλλει

(5)παντοίας μεταβολὰς δι’ ἑαυτὴν ἢ δι’ ἑτέραν ψυχήν, οὐδὲν

ἄλλο ἔργον τῷ πεττευτῇ λείπεται πλὴν μετατιθέναι τὸ μὲν

ἄμεινον γιγνόμενον ἦθος εἰς βελτίω τόπον, χεῖρον δὲ εἰς τὸν

χείρονα, κατὰ τὸ πρέπον αὐτῶν ἕκαστον, ἵνα τῆς προσηκούσης

903eμοίρας λαγχάνῃ.

     {ΚΛ.} Πῇ λέγεις;

     {ΑΘ.} Ἧιπερ ἂν ἔχοι ῥᾳστώνης ἐπιμελείας θεοῖς τῶν

πάντων, ταύτῃ μοι δοκῶ φράζειν. εἰ μὲν γὰρ πρὸς τὸ

(5)ὅλον ἀεὶ βλέπων πλάττοι τις μετασχηματίζων τὰ πάντα,

οἷον ἐκ πυρὸς ὕδωρ ἔμψυχον, καὶ μὴ σύμπολλα ἐξ ἑνὸς ἢ

904aἐκ πολλῶν ἕν, πρώτης ἢ δευτέρας ἢ καὶ τρίτης γενέσεως

μετειληφότα πλήθεσιν ἄπειρ’ ἂν εἴη τῆς μετατιθεμένης

κοσμήσεως· νῦν δ’ ἔστι θαυμαστὴ ῥᾳστώνη τῷ τοῦ παντὸς

ἐπιμελουμένῳ.

(5)     {ΚΛ.} Πῶς αὖ λέγεις;

     {ΑΘ.} Ὧδε. ἐπειδὴ κατεῖδεν ἡμῶν ὁ βασιλεὺς ἐμψύχους

οὔσας τὰς πράξεις ἁπάσας καὶ πολλὴν μὲν ἀρετὴν ἐν αὐταῖς

οὖσαν, πολλὴν δὲ κακίαν, ἀνώλεθρον δὲ ὂν γενόμενον, ἀλλ’

οὐκ αἰώνιον, ψυχὴν καὶ σῶμα, καθάπερ οἱ κατὰ νόμον ὄντες

904bθεοί_γένεσις γὰρ οὐκ ἄν ποτε ἦν ζῴων ἀπολομένου τούτοιν

θατέρου_καὶ τὸ μὲν ὠφελεῖν ἀεὶ πεφυκός, ὅσον ἀγαθὸν

ψυχῆς, διενοήθη, τὸ δὲ κακὸν βλάπτειν· ταῦτα πάντα συνιδών,

ἐμηχανήσατο ποῦ κείμενον ἕκαστον τῶν μερῶν νικῶσαν

(5)ἀρετήν, ἡττωμένην δὲ κακίαν, ἐν τῷ παντὶ παρέχοι μάλιστ’

ἂν καὶ ῥᾷστα καὶ ἄριστα. μεμηχάνηται δὴ πρὸς πᾶν τοῦτο

τὸ ποῖόν τι γιγνόμενον ἀεὶ ποίαν ἕδραν δεῖ μεταλαμβάνον

οἰκίζεσθαι καὶ τίνας ποτὲ τόπους· τῆς δὲ γενέσεως τοῦ

904cποίου τινὸς ἀφῆκε ταῖς βουλήσεσιν ἑκάστων ἡμῶν τὰς

αἰτίας. ὅπῃ γὰρ ἂν ἐπιθυμῇ καὶ ὁποῖός τις ὢν τὴν ψυχήν,

ταύτῃ σχεδὸν ἑκάστοτε καὶ τοιοῦτος γίγνεται ἅπας ἡμῶν ὡς

τὸ πολύ.

(5)     {ΚΛ.} Τὸ γοῦν εἰκός.

     {ΑΘ.} Μεταβάλλει μὲν τοίνυν πάνθ’ ὅσα μέτοχά ἐστιν

ψυχῆς, ἐν ἑαυτοῖς κεκτημένα τὴν τῆς μεταβολῆς αἰτίαν,

μεταβάλλοντα δὲ φέρεται κατὰ τὴν τῆς εἱμαρμένης τάξιν καὶ

νόμον· σμικρότερα μὲν τῶν ἠθῶν μεταβάλλοντα ἐλάττω κατὰ

(10)τὸ τῆς χώρας ἐπίπεδον μεταπορεύεται, πλείω δὲ καὶ ἀδικώτερα

904dμεταπεσόντα, εἰς βάθος τά τε κάτω λεγόμενα τῶν τόπων, ὅσα

Ἅιδην τε καὶ τὰ τούτων ἐχόμενα τῶν ὀνομάτων ἐπονομάζοντες

σφόδρα φοβοῦνται καὶ ὀνειροπολοῦσιν ζῶντες διαλυθέντες

τε τῶν σωμάτων. μείζω δὲ δὴ ψυχὴ κακίας ἢ ἀρετῆς

(5)ὁπόταν μεταλάβῃ διὰ τὴν αὑτῆς βούλησίν τε καὶ ὁμιλίαν

γενομένην ἰσχυράν, ὁπόταν μὲν ἀρετῇ θείᾳ προσμείξασα

γίγνηται διαφερόντως τοιαύτη, διαφέροντα καὶ μετέβαλεν

904eτόπον ἅγιον ὅλον, μετακομισθεῖσα εἰς ἀμείνω τινὰ τόπον

ἕτερον· ὅταν δὲ τἀναντία, ἐπὶ τἀναντία μεθιδρύσασα τὸν

αὑτῆς βίον.

          Αὕτη τοι δίκη ἐστὶ θεῶν οἳ Ὄλυμπον ἔχουσιν,

(5)ὦ παῖ καὶ νεανίσκε ἀμελεῖσθαι δοκῶν ὑπὸ θεῶν, κακίω μὲν

γιγνόμενον πρὸς τὰς κακίους ψυχάς, ἀμείνω δὲ πρὸς τὰς

ἀμείνους πορευόμενον, ἔν τε ζωῇ καὶ ἐν πᾶσι θανάτοις πάσχειν

τε ἃ προσῆκον δρᾶν ἐστι τοῖς προσφερέσι τοὺς προσφερεῖς

905aκαὶ ποιεῖν. ταύτης τῆς δίκης οὔτε σὺ μή ποτε οὔτε εἰ ἄλλος

ἀτυχὴς γενόμενος ἐπεύξηται περιγενέσθαι θεῶν· ἣν πασῶν

δικῶν διαφερόντως ἔταξάν τε οἱ τάξαντες χρεών τε ἐξευλα-

βεῖσθαι τὸ παράπαν. οὐ γὰρ ἀμεληθήσῃ ποτὲ ὑπ’ αὐτῆς·

(5)οὐχ οὕτω σμικρὸς ὢν δύσῃ κατὰ τὸ τῆς γῆς βάθος, οὐδ’

ὑψηλὸς γενόμενος εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναπτήσῃ, τείσεις δὲ

αὐτῶν τὴν προσήκουσαν τιμωρίαν εἴτ’ ἐνθάδε μένων εἴτε καὶ

905bἐν Ἅιδου διαπορευθεὶς εἴτε καὶ τούτων εἰς ἀγριώτερον ἔτι

διακομισθεὶς τόπον. ὁ αὐτὸς δὲ λόγος σοι καὶ περὶ ἐκείνων

ἂν εἴη, τῶν οὓς σὺ κατιδὼν ἐκ σμικρῶν μεγάλους γεγονότας

ἀνοσιουργήσαντας ἤ τι τοιοῦτον πράξαντας ᾠήθης ἐξ ἀθλίων

(5)εὐδαίμονας γεγονέναι, κᾆτα ὡς ἐν κατόπτροις αὐτῶν ταῖς

πράξεσιν ἡγήσω καθεωρακέναι τὴν πάντων ἀμέλειαν θεῶν,

οὐκ εἰδὼς αὐτῶν τὴν συντέλειαν ὅπῃ ποτὲ τῷ παντὶ συμ-

905cβάλλεται. γιγνώσκειν δὲ αὐτήν, ὦ πάντων ἀνδρειότατε, πῶς

οὐ δεῖν δοκεῖς; ἥν τις μὴ γιγνώσκων οὐδ’ ἂν τύπον ἴδοι ποτέ,

οὐδὲ λόγον συμβάλλεσθαι περὶ βίου δυνατὸς ἂν γένοιτο εἰς

εὐδαιμονίαν τε καὶ δυσδαίμονα τύχην. ταῦτα εἰ μέν σε πείθει

(5)Κλεινίας ὅδε καὶ σύμπασα ἡμῶν ἥδε ἡ γερουσία, περὶ θεῶν

ὡς οὐκ οἶσθα ὅτι λέγεις, καλῶς ἄν σοι θεὸς αὐτὸς συλλαμ-

βάνοι· εἰ δ’ ἐπιδεὴς ἔτι λόγου τινὸς ἂν εἴης, λεγόντων ἡμῶν

905dπρὸς τὸν τρίτον ἐπάκουε, εἰ νοῦν καὶ ὁπωσοῦν ἔχεις. ὅτι

μὲν γὰρ θεοί τ’ εἰσὶν καὶ ἀνθρώπων ἐπιμελοῦνται, ἔγωγε οὐ

παντάπασιν φαύλως ἂν φαίην ἡμῖν ἀποδεδεῖχθαι· τὸ δὲ

παραιτητοὺς αὖ θεοὺς εἶναι τοῖσιν ἀδικοῦσι, δεχομένους δῶρα,

(5)οὔτε τινὶ συγχωρητέον παντί τ’ αὖ κατὰ δύναμιν τρόπῳ

ἐλεγκτέον.

     {ΚΛ.} Κάλλιστ’ εἶπες, ποιῶμέν τε ὡς λέγεις.

     {ΑΘ.} Φέρε δὴ πρὸς θεῶν αὐτῶν, τίνα τρόπον παραιτητοὶ

905eγίγνοιντ’ ἂν ἡμῖν, εἰ γίγνοιντο αὖ; καὶ τίνες ἢ ποῖοί τινες

ὄντες; ἄρχοντας μὲν ἀναγκαῖόν που γίγνεσθαι τούς γε

διοικήσοντας τὸν ἅπαντα ἐντελεχῶς οὐρανόν.

     {ΚΛ.} Οὕτως.

(5)     {ΑΘ.} Ἀλλ’ ἄρα τίσιν προσφερεῖς τῶν ἀρχόντων; ἢ τίνες

τούτοις, ὧν δυνατὸν ἡμῖν ἀπεικάζουσι τυγχάνειν μείζοσιν

ἐλάττονας; πότερον ἡνίοχοί τινες ἂν εἶεν τοιοῦτοι ζευγῶν

ἁμιλλωμένων ἢ πλοίων κυβερνῆται; τάχα δὲ κἂν ἀπει-

κασθεῖεν στρατοπέδων ἄρχουσί τισιν· εἴη δ’ ἂν καὶ νόσων

(10)πόλεμον εὐλαβουμένοις ἰατροῖς ἐοικέναι περὶ σώματα, ἢ

906aγεωργοῖς περὶ φυτῶν γένεσιν εἰωθυίας ὥρας χαλεπὰς διὰ

φόβων προσδεχομένοις, ἢ καὶ ποιμνίων ἐπιστάταις. ἐπειδὴ

γὰρ συγκεχωρήκαμεν ἡμῖν αὐτοῖς εἶναι μὲν τὸν οὐρανὸν

πολλῶν μεστὸν ἀγαθῶν, εἶναι δὲ καὶ τῶν ἐναντίων, πλειόνων

(5)δὲ τῶν μή, μάχη δή, φαμέν, ἀθάνατός ἐσθ’ ἡ τοιαύτη καὶ

φυλακῆς θαυμαστῆς δεομένη, σύμμαχοι δὲ ἡμῖν θεοί τε ἅμα

καὶ δαίμονες, ἡμεῖς δ’ αὖ κτῆμα θεῶν καὶ δαιμόνων· φθείρει

δὲ ἡμᾶς ἀδικία καὶ ὕβρις μετὰ ἀφροσύνης, σῴζει δὲ δικαιοσύνη

906bκαὶ σωφροσύνη μετὰ φρονήσεως, ἐν ταῖς τῶν θεῶν ἐμψύχοις

οἰκοῦσαι δυνάμεσιν, βραχὺ δέ τι καὶ τῇδε ἄν τις τῶν τοιούτων

ἐνοικοῦν ἡμῖν σαφὲς ἴδοι. ψυχαὶ δέ τινες ἐπὶ γῆς οἰκοῦσαι

καὶ ἄδικον λῆμμα κεκτημέναι δῆλον ὅτι θηριώδεις, πρὸς τὰς

(5)τῶν φυλάκων ψυχὰς ἄρα κυνῶν ἢ τὰς τῶν νομέων ἢ πρὸς

τὰς τῶν παντάπασιν ἀκροτάτων δεσποτῶν προσπίπτουσαι,

πείθουσιν θωπείαις λόγων καὶ ἐν εὐκταίαις τισὶν ἐπῳδαῖς,

906cὡς αἱ φῆμαί φασιν αἱ τῶν κακῶν, ἐξεῖναι πλεονεκτοῦσιν

σφίσιν ἐν ἀνθρώποις πάσχειν μηδὲν χαλεπόν· φαμὲν δ’

εἶναί που τὸ νῦν ὀνομαζόμενον ἁμάρτημα, τὴν πλεονεξίαν,

ἐν μὲν σαρκίνοις σώμασι νόσημα καλούμενον, ἐν δὲ ὥραις

(5)ἐτῶν καὶ ἐνιαυτοῖς λοιμόν, ἐν δὲ πόλεσι καὶ πολιτείαις τοῦτο

αὐτό, ῥήματι μετεσχηματισμένον, ἀδικίαν.

     {ΚΛ.} Παντάπασι μὲν οὖν.

     {ΑΘ.} Τοῦτον δὴ τὸν λόγον ἀναγκαῖον λέγειν τὸν λέγοντα

906dὡς εἰσὶν συγγνώμονες ἀεὶ θεοὶ τοῖς τῶν ἀνθρώπων ἀδίκοις καὶ

ἀδικοῦσιν, ἂν αὐτοῖς τῶν ἀδικημάτων τις ἀπονέμῃ· καθάπερ

κυσὶν λύκοι τῶν ἁρπασμάτων σμικρὰ ἀπονέμοιεν, οἱ δὲ

ἡμερούμενοι τοῖς δώροις συγχωροῖεν τὰ ποίμνια διαρπάζειν.

(5)ἆρ’ οὐχ οὗτος ὁ λόγος ὁ τῶν φασκόντων παραιτητοὺς εἶναι

θεούς;

     {ΚΛ.} Οὗτος μὲν οὖν.

     {ΑΘ.} Τίσιν οὖν δὴ τῶν προρρηθέντων ἀπεικάζων ὁμοίους

φύλακας εἶναι θεοὺς οὐκ ἂν καταγέλαστος γίγνοιτο ἀνθρώπων

906eὁστισοῦν; πότερον κυβερνήταις, λοιβῇ τε οἴνου κνίσῃ

τε παρατρεπομένοις αὐτοῖς, ἀνατρέπουσι δὲ ναῦς τε καὶ

ναύτας;

     {ΚΛ.} Μηδαμῶς.

(5)     {ΑΘ.} Ἀλλ’ οὔτι μὴν ἡνιόχοισί γε ἐν ἁμίλλῃ συντε-

ταγμένοις, πεισθεῖσιν ὑπὸ δωρεᾶς ἑτέροισι τὴν νίκην ζεύγεσι

προδοῦναι.

     {ΚΛ.} Δεινὴν γὰρ εἰκόνα λέγοις ἂν λέγων τὸν λόγον

τοῦτον.

(10)     {ΑΘ.} Οὐ μὴν οὐδὲ στρατηγοῖς γε οὐδ’ ἰατροῖς οὐδὲ γεωρ-

γοῖς, οὐδὲ νομεῦσιν μὴν οὐδέ τισι κυσὶν κεκηλημένοις ὑπὸ

λύκων.

907a     {ΚΛ.} Εὐφήμει· πῶς γὰρ ἄν;

     {ΑΘ.} Ἀλλ’ οὐ πάντων φυλάκων εἰσὶ μέγιστοι καὶ περὶ τὰ

μέγιστα ἡμῖν οἱ πάντες θεοί;

     {ΚΛ.} Πολύ γε.

(5)     {ΑΘ.} Τοὺς δὴ κάλλιστά τε πράγματα φυλάττοντας, δια-

φέροντάς τε αὐτοὺς φυλακῇ πρὸς ἀρετήν, κυνῶν χείρους

καὶ ἀνθρώπων μέσων εἶναι φήσομεν, οἳ τὸ δίκαιον οὐκ ἄν

ποτε προδοῖεν ἕνεκα δώρων παρὰ ἀδίκων ἀνδρῶν ἀνοσίως

διδομένων;

907b     {ΚΛ.} Οὐδαμῶς· οὔτε ἀνεκτὸς λόγων, τῶν τε περὶ πᾶσαν

ἀσέβειαν ὄντων κινδυνεύει πᾶς ὁ ταύτης τῆς δόξης ἀντεχό-

μενος πάντων ἂν τῶν ἀσεβῶν κεκρίσθαι δικαιότατα κάκιστός

τε εἶναι καὶ ἀσεβέστατος.

(5)     {ΑΘ.} Τὰ μὲν δὴ προτεθέντα τρία, θεοί τε ὡς εἰσίν, καὶ ὡς

ἐπιμελεῖς, καὶ παρὰ τὸ δίκαιον ὡς παντάπασιν ἀπαραίτητοι,

φῶμεν ἱκανῶς ἀποδεδεῖχθαί που;

     {ΚΛ.} Πῶς γὰρ οὔ; καὶ σύμψηφοί γε τούτοις τοῖς λόγοις

ἐσμέν.

(10)     {ΑΘ.} Καὶ μὴν εἴρηνταί γέ πως σφοδρότερον διὰ φιλονικίαν

907cτῶν κακῶν ἀνθρώπων· τούτου γε μὴν ἕνεκα, ὦ φίλε Κλεινία,

πεφιλονίκηνται, μή ποτε λόγοις ἡγῶνται κρατοῦντες ἐξουσίαν

εἶναι σφίσιν ἃ βούλονται πράττειν οἱ κακοί, ἃ δὴ καὶ ὅσα

καὶ οἷα περὶ θεοὺς διανοοῦνται. προθυμία μὲν δὴ διὰ ταῦτα

(5)νεωτέρως εἰπεῖν ἡμῖν γέγονεν· εἰ δέ τι καὶ βραχὺ προὔργου

πεποιήκαμεν εἰς τὸ πείθειν πῃ τοὺς ἄνδρας ἑαυτοὺς μὲν

μισῆσαι, τὰ δ’ ἐναντία πως ἤθη στέρξαι, καλῶς ἡμῖν εἰρημένον

907dἂν εἴη τὸ προοίμιον ἀσεβείας πέρι νόμων.

     {ΚΛ.} Ἀλλὰ ἐλπίς· εἰ δὲ μή, τό γε τοῦ λόγου γένος οὐκ

αἰτιάσεται τὸν νομοθέτην.

     {ΑΘ.} Μετὰ τὸ προοίμιον τοίνυν λόγος οἷος ἂν τῶν νόμων

(5)ἑρμηνεὺς ὀρθῶς γίγνοιτο ἡμῖν, προαγορεύων ἐξίστασθαι πᾶσι

τοῖς ἀσεβέσι τρόπων τῶν αὑτῶν εἰς τοὺς εὐσεβεῖς. τοῖς δὲ μὴ

πειθομένοις ἀσεβείας ὅδε ἔστω πέρι νόμος· Ἐάν τις ἀσεβῇ

907eλόγοις εἴτ’ ἔργοις, ὁ παρατυγχάνων ἀμυνέτω σημαίνων πρὸς

ἄρχοντας, τῶν δὲ ἀρχόντων οἱ πρῶτοι πυθόμενοι πρὸς τὸ

περὶ τούτων ἀποδεδειγμένον κρίνειν δικαστήριον εἰσαγα-

γόντων κατὰ τοὺς νόμους· ἐὰν δέ τις ἀκούσασα ἀρχὴ μὴ

(5)δρᾷ ταῦτα, αὐτὴ ἀσεβείας ὑπόδικος γιγνέσθω τῷ ἐθέλοντι

τιμωρεῖν ὑπὲρ τῶν νόμων. ἐὰν δέ τις ὄφλῃ, τιμάτω τὸ

δικαστήριον ἓν ἑκάστῳ τῶν καθ’ ἓν ἀσεβούντων τίμημα.

908aδεσμὸς μὲν οὖν ὑπαρχέτω πᾶσιν· δεσμωτηρίων δὲ ὄντων ἐν

τῇ πόλει τριῶν, ἑνὸς μὲν κοινοῦ τοῖς πλείστοις περὶ ἀγοράν,

σωτηρίας ἕνεκα τοῖς πολλοῖς τῶν σωμάτων, ἑνὸς δὲ περὶ τὸν

τῶν νύκτωρ συλλεγομένων σύλλογον, σωφρονιστήριον ἐπονο-

(5)μαζόμενον, ἑνὸς δὲ αὖ κατὰ μέσην τὴν χώραν, ὅπῃπερ ἂν

ἔρημός τε καὶ ὡς ὅτι μάλιστα ἀγριώτατος ᾖ τόπος, τιμωρίας

ἔχων ἐπωνυμίαν φήμην τινά· περὶ ἀσέβειαν δὲ ὄντων αἰτίαις

908bμὲν τρισίν, αἷσπερ καὶ διήλθομεν, δύο δὲ ἐξ ἑκάστης τῆς

τοιαύτης αἰτίας γενομένων, ἓξ ἂν γίγνοιντο ἃ καὶ διακρίσεως

ἄξια γένη τῶν περὶ τὰ θεῖα ἐξαμαρτανόντων, οὐκ ἴσης οὐδ’

ὁμοίας δίκης δεόμενα. ᾧ γὰρ ἂν μὴ νομίζοντι θεοὺς εἶναι

(5)τὸ παράπαν ἦθος φύσει προσγένηται δίκαιον, μισοῦντές τε

γίγνονται τοὺς κακούς, καὶ τῷ δυσχεραίνειν τὴν ἀδικίαν οὔτε

τὰς τοιαύτας πράξεις προσίενται πράττειν, τούς τε μὴ δικαίους

908cτῶν ἀνθρώπων φεύγουσι καὶ τοὺς δικαίους στέργουσιν· οἷς

δ’ ἂν πρὸς τῇ δόξῃ τῇ θεῶν ἔρημα εἶναι πάντα ἀκράτειαί

τε ἡδονῶν καὶ λυπῶν προσπέσωσι, μνῆμαί τε ἰσχυραὶ καὶ

μαθήσεις ὀξεῖαι παρῶσι, τὸ μὲν μὴ νομίζειν θεοὺς ἀμφοῖν

(5)ἂν ἐνυπάρχοι κοινὸν πάθος, τῇ δὲ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων

λώβῃ τὸ μὲν ἐλάττω, τὸ δὲ πλείω κακὰ ἐργάζοιτ’ ἄν. ὁ μὲν

γὰρ λόγῳ τε ἂν περὶ θεοὺς παρρησίας εἴη μεστὸς καὶ περὶ

θυσίας τε καὶ ὅρκους, καὶ ὡς τῶν ἄλλων καταγελῶν τάχ’ ἂν

908dἑτέρους τοιούτους ἀπεργάζοιτο, δίκης μὴ τυγχάνων· ὁ δὲ

δὴ δοξάζων μὲν καθάπερ ἅτερος, εὐφυὴς δὲ ἐπικαλούμενος,

δόλου δὲ καὶ ἐνέδρας πλήρης, ἐξ ὧν μάντεις τε κατασκευά-

ζονται πολλοὶ καὶ περὶ πᾶσαν τὴν μαγγανείαν κεκινημένοι,

(5)γίγνονται δὲ ἐξ αὐτῶν ἔστιν ὅτε καὶ τύραννοι καὶ δημηγόροι

καὶ στρατηγοί, καὶ τελεταῖς δὲ ἰδίαις ἐπιβεβουλευκότες,

σοφιστῶν τε ἐπικαλουμένων μηχαναί. τούτων δὴ πολλὰ

908eμὲν εἴδη γένοιτ’ ἄν, τὰ δὲ νόμων ἄξια θέσεως δύο, ὧν τὸ μὲν

εἰρωνικὸν οὐχ ἑνὸς οὐδὲ δυοῖν ἄξια θανάτοιν ἁμαρτάνον, τὸ

δὲ νουθετήσεως ἅμα καὶ δεσμῶν δεόμενον. ὡσαύτως δὲ καὶ

τὸ θεοὺς νομίζον ἀμελεῖν δύ’ ἕτερα γεννᾷ, καὶ τὸ παραιτη-

(5)τοὺς ἄλλα δύο. τούτων δὴ ταύτῃ διεστηκότων, τοὺς μὲν ὑπ’

ἀνοίας ἄνευ κάκης ὀργῆς τε καὶ ἤθους γεγενημένους εἰς τὸ

909aσωφρονιστήριον ὁ δικαστὴς τιθέμενος νόμῳ τιθέσθω μηδὲν

ἔλαττον ἐτῶν πέντε, ἐν τούτῳ δὲ τῷ χρόνῳ μηδεὶς τῶν

πολιτῶν αὐτοῖς ἄλλος συγγιγνέσθω πλὴν οἱ τοῦ νυκτερινοῦ

συλλόγου κοινωνοῦντες, ἐπὶ νουθετήσει τε καὶ τῇ τῆς ψυχῆς

(5)σωτηρίᾳ ὁμιλοῦντες· ὅταν δ’ ὁ χρόνος αὐτοῖς ἐξέλθῃ τῶν

δεσμῶν, ἐὰν μὲν δοκῇ τις σωφρονεῖν αὐτῶν, οἰκείτω μετὰ

τῶν σωφρόνων, ἐὰν δὲ μή, ὀφείλῃ δ’ αὖθις τὴν τοιαύτην

δίκην, θανάτῳ ζημιούσθω. ὅσοι δ’ ἂν θηριώδεις γένωνται

909bπρὸς τῷ θεοὺς μὴ νομίζειν ἢ ἀμελεῖς ἢ παραιτητοὺς εἶναι,

καταφρονοῦντες δὲ τῶν ἀνθρώπων ψυχαγωγῶσι μὲν πολλοὺς

τῶν ζώντων, τοὺς δὲ τεθνεῶτας φάσκοντες ψυχαγωγεῖν καὶ

θεοὺς ὑπισχνούμενοι πείθειν, ὡς θυσίαις τε καὶ εὐχαῖς καὶ

(5)ἐπῳδαῖς γοητεύοντες, ἰδιώτας τε καὶ ὅλας οἰκίας καὶ πόλεις

χρημάτων χάριν ἐπιχειρῶσιν κατ’ ἄκρας ἐξαιρεῖν, τούτων δὲ

ὃς ἂν ὀφλὼν εἶναι δόξῃ, τιμάτω τὸ δικαστήριον αὐτῷ κατὰ

909cνόμον δεδέσθαι μὲν ἐν τῷ τῶν μεσογέων δεσμωτηρίῳ,

προσιέναι δὲ αὐτοῖς μηδένα ἐλεύθερον μηδέποτε, τακτὴν δὲ

ὑπὸ τῶν νομοφυλάκων αὐτοὺς τροφὴν παρὰ τῶν οἰκετῶν λαμ-

βάνειν. ἀποθανόντα δὲ ἔξω τῶν ὁρίων ἐκβάλλειν ἄταφον·

(5)ἐὰν δέ τις ἐλεύθερος συνθάπτῃ, δίκας ἀσεβείας τῷ ἐθέλοντι

λαγχάνειν ὑπεχέτω. παῖδας δὲ ἂν μὲν καταλείπῃ τῇ πόλει

ἱκανούς, οἱ τῶν ὀρφανῶν ἐπιμελούμενοι καὶ τούτων ὡς ὄντων

909dὀρφανῶν ἐπιμελείσθων μηδὲν χεῖρον τῶν ἄλλων ἀπὸ τῆς

ἡμέρας ἧς ἂν ὁ πατὴρ αὐτῶν ὄφλῃ τὴν δίκην.

     Κοινὸν δ’ ἐπὶ τούτοις πᾶσιν νόμον κεῖσθαι χρεών, ὃς

ἐλάττω τε εἰς θεοὺς αὐτῶν τοὺς πολλοὺς ἔργῳ καὶ λόγῳ

(5)πλημμελεῖν ἂν ποιοῖ, καὶ δὴ καὶ ἀνοήτους ἧττον γίγνεσθαι,

διὰ τὸ μὴ ἐξεῖναι θεοπολεῖν παρὰ νόμον. ἔστω γὰρ νόμος

ὅδε τοῖς σύμπασιν κείμενος ἁπλῶς· Ἱερὰ μηδὲ εἷς ἐν ἰδίαις

οἰκίαις ἐκτήσθω· θύειν δ’ ὅταν ἐπὶ νοῦν ἴῃ τινί, πρὸς τὰ

δημόσια ἴτω θύσων, καὶ τοῖς ἱερεῦσί τε καὶ ἱερείαις ἐγχει-

909eριζέτω τὰ θύματα, οἷς ἁγνεῖαι τούτων ἐπιμελεῖς. συνευξάσθω

δὲ αὐτός τε καὶ ὃν ἂν ἐθέλῃ μετ’ αὐτοῦ συνεύχεσθαι. ταῦτα

δὲ γιγνόμενα τῶν τοιῶνδε χάριν ἔστω. ἱερὰ καὶ θεοὺς οὐ

ῥᾴδιον ἱδρύεσθαι, μεγάλης δὲ διανοίας τινὸς ὀρθῶς δρᾶν τὸ

(5)τοιοῦτον, ἔθος τε γυναιξί τε δὴ διαφερόντως πάσαις καὶ τοῖς

ἀσθενοῦσι πάντῃ καὶ κινδυνεύουσι καὶ ἀποροῦσιν, ὅπῃ τις

ἂν ἀπορῇ, καὶ τοὐναντίον ὅταν εὐπορίας τινὸς λάβωνται,

καθιεροῦν τε τὸ παρὸν ἀεὶ καὶ θυσίας εὔχεσθαι καὶ ἱδρύσεις

910aὑπισχνεῖσθαι θεοῖς καὶ δαίμοσιν καὶ παισὶν θεῶν, ἔν τε

φάσμασιν ἐγρηγορότας διὰ φόβους καὶ ἐν ὀνείροις, ὡς δ’

αὕτως ὄψεις πολλὰς ἀπομνημονεύοντας ἑκάσταισί τε αὐτῶν

ἄκη ποιουμένους, βωμοὺς καὶ ἱερὰ πάσας μὲν οἰκίας, πάσας

(5)δὲ κώμας ἔν τε καθαροῖς ἱδρυομένους ἐμπιμπλάναι καὶ ὅπῃ

τις ἔτυχε τῶν τοιούτων. ὧν ἕνεκα χρὴ πάντων ποιεῖν κατὰ

τὸν νῦν λεγόμενον νόμον· πρὸς τούτοις δὲ ἕνεκα τῶν ἀσε-

910bβούντων, ἵνα μὴ καὶ ταῦτα κλέπτοντες ταῖς πράξεσιν, ἱερά

τε καὶ βωμοὺς ἐν ἰδίαις οἰκίαις ἱδρυόμενοι, λάθρᾳ τοὺς θεοὺς

ἵλεως οἰόμενοι ποιεῖν θυσίαις τε καὶ εὐχαῖς, εἰς ἄπειρον τὴν

ἀδικίαν αὐξάνοντες αὑτοῖς τε ἐγκλήματα πρὸς θεῶν ποιῶνται

(5)καὶ τοῖς ἐπιτρέπουσιν, οὖσιν αὐτῶν βελτίοσιν, καὶ πᾶσα

οὕτως ἡ πόλις ἀπολαύῃ τῶν ἀσεβῶν τρόπον τινὰ δικαίως.

τὸν μὲν δὴ νομοθέτην ὁ θεὸς οὐ μέμψεται· κείσθω γὰρ νόμος

οὗτος· Μὴ κεκτῆσθαι θεῶν ἐν ἰδίαις οἰκίαις ἱερά, τὸν δὲ

910cφανέντα κεκτημένον ἕτερα καὶ ὀργιάζοντα πλὴν τὰ δημόσια,

ἐὰν μὲν ἄδικον μηδὲν τῶν μεγάλων καὶ ἀνοσίων εἰργα-

σμένος ἀνὴρ ἢ καὶ γυνὴ κεκτῆταί τις, ὁ μὲν αἰσθανόμενος

καὶ εἰσαγγελλέτω τοῖς νομοφύλαξιν, οἱ δὲ προσταττόντων

(5)εἰς τὰ δημόσια ἀποφέρειν ἱερὰ τὰ ἴδια, μὴ πείθοντες δὲ

ζημιούντων ἕως ἂν ἀπενεχθῇ· ἐὰν δέ τις ἀσεβήσας μὴ

παιδίων ἀλλ’ ἀνδρῶν ἀσέβημα ἀνοσίων γένηται φανερός,

εἴτε ἐν ἰδίοις ἱδρυσάμενος εἴτ’ ἐν δημοσίοις θύσας ἱερὰ θεοῖς

910dοἱστισινοῦν, ὡς οὐ καθαρὸς ὢν θύων θανάτῳ ζημιούσθω.

τὸ δὲ παίδειον ἢ μὴ κρίναντες οἱ νομοφύλακες, εἰς τὸ

δικαστήριον οὕτως εἰσαγαγόντες, τὴν τῆς ἀσεβείας δίκην

τούτοις ἐπιτελούντων.